KISA OSMANLI DEVLETİ TARİHİ

Bazı tarihçilere göre Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in babası Ertuğrul Gazi, onun babası Gündüz Alp (veya Süleyman Şah), onun babası Kaya Alp, onun babası Gündüz Alp’tir.

Bu soylu aile Oğuz Türklerinin 24 boyunun en soylusu olan Kayı aşiretinin reisi olarak bulunuyordu. Osman Bey’in babası Ertuğrul Gazi, Selçuklu Sultanı Sultan Alaaddin tarafından Bizans sınırına bir uç beyi olarak tayin edilmişti.

Ertuğrul Gazi’ye yurt olarak verilen yer bugünkü Bursa, Kütahya ve Bilecik vilayetlerinin sınırlarının birleştiği yerdir. Sonradan Söğüt kasabası Bizans’tan alınarak merkez yapılmıştır. Selçuklu Devleti’nde Uç Beyliklerinin vazifesi devletin sınırını korumak ve Hıristiyanlara karşı cihat etmekti.

Ertuğrul Gazi

Ertuğrul Bey 1281 senesinde vefat etti. Yerine çok üstün kabiliyetlerinden dolayı ailenin en küçük oğlu olmasına rağmen ittifakla Osman Bey seçildi ve Uç Beyi oldu.

Osman Bey üstün siyaset ve savaş kabiliyeti ile komşuları bulunan Bizans tekfurları ile zaman zaman dostluk kurdu, bazen da savaştı. Kısa zamanda Bizans’tan büyük topraklar elde etti.Bursa ve İznik fetholundu. Yarhisar ve Karacahisar tekfurları ile birlik kurdu. Bunun üzerine Osman Bey, İznik üstüne yürüdü. 1288’de Karacahisar’ı ele geçirdi. Kalenin kilisesi camiye çevrilerek Osman Bey adına hutbe okundu ve kadı tayini yapıldı. Osman Bey, Bilecik ve Yarhisar kalelerini aldı (1299).

Yarhisar tekfurunun kızı Nilüfer ile oğlu Orhan Bey’i evlendirdi. Birinci Murad ile Süleyman Paşa bu evlilikten dünyaya geldiler Osman Bey 1299’da bağımsızlığını ilan etti. Gazilere tımarlar verdi. Kalelere subaşı, dizdar ve kadı tayin etti.1301’de Yenişehir ile Yundhisar’ı aldı ve Yenişehir’i merkez yaptı. Bundan sonra Yenişehir çevresindeki köy ve kasabaları alan Osman Bey, 1303’de İznik’i kuşattı. Bursa tekfurunun topladığı birliği dağıttı. Sonra da bu şehri aldı (1326).

Osman Bey, Bursa’nın fethinden sonra aynı senede vefat etti. Osman Bey’den sonra yerine oğlu Orhan Bey geçti. Orhan Bey de fetihlere devam etti. Bizanslılardan İznik ve İzmit’i aldı. İznik kuşatması sırasında kalenin yardımına gelen Bizans ordusu yenildi ve Karesi Beyliği, Osmanlıların eline geçti. Bizans imparatoru olmak isteyen Kantakuzenos’a yardım gönderildi. Sonra sırasıyla Çimpe Kalesi, Gelibolu, Bolayır, Malkara, Çorlu ve Tekirdağ ele geçirildi. Ankara ahilerden alındı. Osmanlı Devleti’nde para ilk defa bu devirde basıldı.

Orhan Gazi 1362’de ölünce yerine oğlu I. Murad geçti. Ankara ahileri şehre hakim oldular. I. Murad hemen Ankara üzerine yürüdü ve şehri geri aldı (1363). Sonra Çorlu ve Lüleburgaz’ı ele geçirdi. Kumandanlarından Evranos Bey ve Hacı İbeyi de Malkara, Keşan, İpsala, Dedeağaç ve Dimetoka’yı Osmanlı topraklarına kattılar.

Lala Şahin Paşa da Edirne’yi aldı. Filibe ve Gümülcine de Osmanlıların eline geçti. Bunun üzerine Haçlılar Edirne’ye yürüdüler. Fakat Hacı İlbeyi Haçlıları perişan etti. Sonra Kızılağaç, Yanbolu, İhtiman, Samokov, Aydos, Karnabat, Sozapol ve Hayrabolu alındı. Bulgar Kralı, Osmanlı himayesine girdi. Kız kardeşi Prenses Marya’yı I. Murad’a verdi. Çirmen’de Sırplar yenilgiye uğratılınca (1371), Sırp despotu Osmanlılara bağlandı ve yılda 50 okka gümüşle, savaşlarda yardımcı asker vermeyi kabul etti (1381).

I. Murad, sonra Bursa’ya döndü. Oğlu Bayezid’i, Süleyman Şah’ın kızıyla evlendirdi. Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet gelinin çeyizi olarak Osmanlılara verildi. Akşehir, Yalvaç, Yenişehir, Karaağaç ve Eğridir Hamidoğlu Hüseyin Bey’den satın alındı. 1385’de Timurtaş Paşa, İskip, Manastır ve Ohri’yi ele geçirdi. Bulgaristan’da Sofya ve Niş Osmanlı hakimiyetine geçti. Sırp Kralı ve Bosna Kralı, Hırvat ve Arnavut Prensleri, Osmanlılara karşı birleşti ve 30.000 kişilik bir kuvvetle, Timurtaş Paşa’yı Ploşnik’te yendiler. Bundan yararlanmak isteyen Avrupalılar, Haçlı Birliği kurdular.

I. Murad, daha Haçlilar birleşmeden Ali Paşa ile Bulgar Kralını ve Dobruca Prensinin kuvvetlerini yenerek onların Haçlılarla birleşmesini önledi(1388). Sonra I. Murad Rumeli’ye geçti ve iki ordu Kosova’da karşılaştı. Haçlılar yenildi. Savaştan sonra I. Murad bir Sırplı tarafından şehit edildi (1389). Yerine oğlu Bayezid geçti.I. Murad’ın ölümünden faydalanmak isteyen Anadolu’da Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşeoğulları, Hamidoğulları Beylikleri, Osmanlılara savaş açtılar. 1389’da Yıldırım Bayezid, onların Anadolu’daki hakimiyetlerine son verdi. Bir sene sonra da Karamanlılarla, Beyşehir’i Osmanlılara bırakmak şartıyla barış yapıldı.

Yıldırım Bayezid, 1396’da İstanbul’u kuşattı. Bu kuşatma yeni bir Haçlı seferine sebep oldu. Niğbolu’da savaş Haçlıların yenilgisiyle sonuçlandı. Sonra İstanbul kuşatmasına devam edildi. Anadolu Hisarı yapıldı. İstanbul kuşatmasını vezir Ali Paşa’ya bırakan Yıldırım, Anadolu’ya geçerek, Konya’yı Osmanlı topraklarına kattı. Kadı Burhaneddin’in ülkesi ve Malatya ele geçirildi.Yıldırım Bayezid, Anadolu’da bulunduğu sırada "Boucicant" kumandasında bir donanma İstanbul’a yardıma geldi. İstanbul’u Türklerin kuşatmasından kurtardı ve şehir yakınındaki kaleleri geri aldı. Yıldırım Bayezid buna çok üzüldü.

1400’de İstanbul’u yeniden kuşattı. Bu defa da Timur’un Anadolu’ya girmesi kuşatmayı kaldırmasına sebep oldu. Anadolu’ya giren Timur, Sivas’ı alarak yağmaladı. Oradan Doğu Anadolu ve Suriye’ye döndü. Yıldırım ordusunu topladı ve 1402’de Timur ile Ankara’da karşılaştı. Savaş Bayezid’in yenilmesi ve esir olması ile sonuçlandı.

1403’de Yıldırım Bayezid öldü. Onun ölümünden sonra, oğullarından Süleyman Rumeli’de, Isa Çelebi Balıkesir’de. Mehmed Çelebi Amasya’da ve Musa Çelebi Bursa’da padişahlık ilan ettiler. Sonunda Çelebi Mehmed tek hakim durumuna girdi. Fakat 1421’de vefatı üzerine yerine oğlu Il. Murad geçti. Kardeşi Mustafa’nın isyanını bastırdı. Bizans’ı kuşattı. Venediklilerle savaştı. Eğriboz’a ve Mora’ya akınlar yapıldı. 1430’da Selanik, Venediklilerden alındı. Eflak ve Sırbistan yeniden Osmanlı Devleti’ne bağlandı (1437). Hamidili, Taşili, Konya, Beyşehir alındı. Il Murad tahtı oğlu Mehmed’e bıraktı. Bu ise Haçlıların yeni saldırılarına sebep oldu. Il. Murad, Osmanlı ordusunun başına tekrar geçerek Haçlıları Varna’da yendi ve yeniden padişah oldu. 1448’de bir Haçlı ordusunu da Kosova’da yendi. II. Murad buradan Arnavutluk’a bir sefer yaptı. Akçahisar kuşatıldı, fakat alınamadı.

1451’de II.. Murad ölünce yerine oğlu Mehmed padişah oldu. Il. Mehmed, Rumeli Hisarı’nı yaptırarak İstanbul’u kuşattı. 53 gün süren bir kuşatmadan sonra şehri fethetti (29 Mayıs 1453).

Fatih Sultan Mehmet

Sırbistan ve Mora ele geçirildi. Ege’de Limni, Taşoz, Midilli, İmroz ve Eğriboz Osmanlıların eline geçti. Fatih Sultan Mehmed sonra 1461’de Trabzon Rum İmparatorluğu’na son verdi. Kırım’daki Ceneviz Kolonileri ele geçirildi. Kırım Osmanlı Devleti’ne bağlandı. 1473’de Akkoyunlular’a karşı sefere çıkıldı. Fatih Sultan Mehmed Otlukbeli’nde Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ı kesin olarak yendi. Fırat nehrine kadar bütün Anadolu, Osmanlıların eline geçti. 

1474’de Karaman Beyliği’ne son verildi. 1480’de Gedik Ahmed Paşa, İtalya’nın fethi için çıktı. Otranto Kalesi’ni ele geçirdi. Fatih’in ölümü üzerine İtalya’nın fethi mümkün olmadı. Fatih 1481’de Mısır seferine çıktı. Fakat Gebze’de öldü. Yerine oğlu Bayezid geçti. Cem Sultan Bayezid ile mücadele etti. Cem Sultan Rodos şövalyelerine, oradan da Papa’ya sığındı. Napoli’de 1595’de öldü. Cem Avrupa’da bulunduğu sırada, Bayezid önemli seferlere girişmekten çekindi. Bayezid zamanında Hersek ve Boğdan Osmanlı hakimiyetine girdi. Memlükler ile Çukurova’da 1485’de başlayan savaşlar altı sene sürdü.

Topkapı Sarayı

Savaşlar Tunus hükümdarının aracılığı ile sona erdi. Çukurova’da Osmanlıların eline geçirdiği yerler, Mekke ve Medine vakfı olduğundan, Mısırlılara geri verildi. Mora’da İnebahtı, Modon, Koron ile Adriya kıyılarındaki Draç Limanı ele geçirildi. Şah İsmail, Şii mezhebiyle ilişkisi dolayısıyla, Şah Kulu isminde bir kimse vasıtasıyla, Anadolu’da isyan çıkarttı. Asiler, Hadım Ali Paşa kumandasındaki orduya yenildiler. Bayezid’in son zamanlarında oğulları arasında saltanat mücadelesi başladı.Yeniçeriler, kahramanlığına ve cesaretine hayran oldukları Yavuz Selim’in tarafını tuttular.

1512’de Bayezid, tahtı Selim’e bırakmak zorunda kaldı.Yavuz, Anadolu’da büyük bir nüfuz sahibi olan Şiilere karşı harekete geçti. Devlete isyan eden 40.000 kişiyi öldürttü. Sonra da Şah İsmail’e savaş açtı. Çaldıran’da yapılan savaşta, Şah İsmail yenildi. Doğu Anadolu Osmanlıların eline geçti. Sonra Dulkadiroğulları’nın ülkesi ile Maraş ve Elbistan fethedildi. Memlükler önce Mercidabık’da (1516), sonra da Ridaniye’de (1517) yenildiler. Suriye, Mısır ve Hicaz Osmanlı idaresine geçti.

Yavuz Sultan Selim yeni sefer için Edirne’ye giderken Çorlu’da öldü(1520). Yerine oğlu Süleyman hükümdar oldu.Mısır’da "Canberdi İsyanı" bastırıldı. Belgrad ve Rodos Osmanlı topraklarına katıldı. Mohaç’ta yapılan savaşta Macar ordusu yenildi. Macaristan Osmanlı Devleti’ne bağlı bir krallık haline getirildi. 1529’da Viyana kuşatıldı. Fakat şehir alınamadı.

Osmanlı ordusunun çekilmesinden sonra, Avusturyalıların Budin’i tekrar almaya teşebbüs etmeleri üzerine Kanuni 1532’de Alman Seferine çıktı. Avusturya toprakları yağmalandı. Avusturyalılar ile 1533’te barış yapıldı. Sadrazam İbrahim Paşa İran’a gönderildi. Sonra kendisi de hareket etti. Tebriz ve Bağdat alındı. Bundan sonra Akdeniz seferleri başladı. Venedik’e savaş açıldı. Kanuni karadan, Barbaros Hayreddin ise denizden hareket etti. 1537’de Korfu Adası kuşatıldı, fakat alınamadan geri dönüldü. Bir yıl sonra da Barbaros Preveze’de, Hıristiyan donanmasını yenerek Osmanlı İmparatorluğu’nun Akdeniz hakimiyetini sağladı. Bu sırada Mısır valisi Hadım Süleyman Paşa, Hint Okyanusu’nda Portekizlilerle savaştı. 1540 yılında Macaristan bir Türk eyaleti haline getirildi. 1543’te Barbaros Hayreddin Paşa, Fransa Kralı I. François’e yardım etmekle görevlendirildi.

Barbaros, Osmanlı donanmasına katılan Fransız donanmasıyla birlikte, Nis’i bombardıman etti. Bu arada Kanuni de Estergon Kalesi’ni aldı. Ertesi sene de İran üzerine hareket edildi. Şah Tahmasp, padişahın karşısına çıkmaya cesaret edemediği için, birçok kale alındı. 1552’de Şah Tahmasp yeniden saldırdı. Osmanlı ordusu, Nahcivan’a kadar ilerledi. Sonra geri dönüldü. Şahın elçisi gelerek barış yapılmasını istedi. Azerbaycan, Doğu Anadolu, Irak Osmanlılarda kaldı. Kanuni 1566’da Zigetvar Kalesi’ni almak üzere yola çıktı.

Kuşatma devam ettiği sırada öldü. Ölümünden kısa bir süre sonra da kale alındı. Yerine oğlu Selim geçti. Selim zamanında Kıbrıs ele geçirildi (1570). Osmanlı donanmasının büyük bir kısmı, İnebahtı’da Haçlılar tarafından yok edildi. 

II..Selim 1574 yılında vefat edince, yerine oğlu III. Murad geçti. Sokullu Mehmed Paşa sadrazamlıkta bırakıldı. İran ile 12 yıl süren savaşlar, Osmanlıların üstünlüğü ile sonuçlandı. 1590’da İstanbul Anlaşması yapıldı. Tebriz, Karabağ, Gence, Kars, Tiflis, Şehrizor, Nihavend, Luristan Osmanlı hakimiyetine geçti .Osmanlı – Avusturya savaşları yeniden başladı ve Osmanlı Devleti’ne bağlı olan Erdel Kralıyla, Eflak ve Boğdan Voyvodaları da Avusturya imparatoru Rudolf ile birleşerek, Osmanlı Devleti’ne isyan ettiler. Bu savaşlar sırasında III. Murad öldü. Yerine oğlu Mehmed geçti (1595). 1596’da Eğri Kalesi alındı. Haçova’da Avusturya ordusu yenildi. Bundan sonra Kanije Kalesi alındı. 1601’de Avusturyalıların kaleyi geri almak için giriştikleri saldırılar, Tiryaki Hasan Paşa’nın başarılı savunması karşısında bir sonuç vermedi. Sonra Estergon Kalesi alındı. Erdel, Eflâk ve Boğdan tekrar Osmanlılara bağlandı. 1606’da Avusturya ile Zitvatorok Anlaşması yapıldı. Eğri, Kanije, Uyvar Osmanlılara geçti. Avusturya savaşı devam ederken III. Mehmed öldü. Yerine oğlu I.Ahmed geçti.

1603’te Osmanlılar Avusturya savaşları ile uğraşırken, İran şahı Osmanlı topraklarına saldırdı. İran savaşlarının bu ikinci safhasına da, İstanbul’da yapılan bir antlaşmayla son verildi. İranlılar her yıl Osmanlılara iki yüz yük ipek vermeyi kabul ettiler.

Şah Abbas 200 yük ipeği vermeyince, İran’a tekrar savaş açıldı. Bu defa bir başarı elde edilemedi. 1618’de yapılan yeni bir antlaşma ile savaşlara son verildi. Bu arada Anadolu’da Celali İsyanları başladı. Devlet-i Aliyye zayıflamaya yüz tuttu. Askeri başarılar azaldı. Karayazıcı, Deli Hasan, Tavil Ahmed, Kalenderoğlu, Canbuladoğlu gibi Celali reisleri, senelerce merkez idaresine ve kapıkulu askerlerine karşı savaştılar.

Bu isyanlar Kuyucu Murad Paşa zamanında bastırıldı. I. Ahmed’den sonra tahta geçen I. Mustafa, hastaydı. Bu yüzden tahttan indirildi. Yerine II. Osman padişah oldu. II. Osman zamanında Lehistan kazaklarının Osmanlı topraklarına saldırmaları yüzünden meydana gelen savaşa II. Osman da katıldı. II. Osman bu savaşta yeniçerilerin disiplinsizliğini gördü ve onları ortadan kaldırmaya, yeni bir askeri teşkilat kurmaya karar verdi. Yeniçeriler isyan ettiler.

1622’de II. Osman tahttan indirildi ve öldürüldü. Yerine ikinci defa I. Mustafa getirildi. I. Mustafa kısa bir süre sonra tahttan indirilerek yerine IV. Murad padişah oldu. İran’la savaş yeniden başladı. 1624’de Bağdat İranlılar tarafından ele geçirildi. Anadolu’da Abaza Mehmed Pasa İsyanı, İstanbul’da ise Kapıkulu Ocakları’nın isyanı çıktı. IV. Murad sıkı bir disiplin kurdu ve kanlı temizlik hareketleriyle asayişi yeniden sağladı. Devlet nizamına bir çekidüzen verdikten sonra, birinci İran seferine çıktı. Revan’ı İranlılardan geri aldı. İkinci İran seferinde de Bağdat’ı ele geçirdi.
IV. Murad 1640’da ölünce, yerine kardeşi İbrahim geçti.1645’de başlayan Girit savaşında, Hanya Kalesi alınmakla birlikte adanın büyük bir kısmı Venediklilerde kaldı. Venedikliler donanmalarıyla Osmanlı kıyılarına saldırdılar. Bu arada Sultan İbrahim tahttan indirildi, yerine oğlu IV. Mehmed geçti. İstanbul’da Kapıkulu Ocakları, Anadolu’da Celali isyanları ve Girit’te toprak kayıpları devam .etti.

1656’da Köprülü Mehmed Paşa. sadrazam oldu. Köprülü Mehmed Paşa, IV. Murad devrindeki gibi Osmanlı Devleti’ne eski kudretini kazandırdı. İstanbul’daki âsiler temizlendi. Venedikliler üstüne yüründü. Venedik donanması yenilerek adalar geri alındı. Sonra Osmanlı Devleti’ne isyan etmiş olan Erdel Kralı üstüne bir sefer yapıldı. Yanova Kalesi ve daha bazı kaleler alındı. Abaza Hasan Paşa isyanı bastırıldı. 1661’de Köprülü Mehmed Paşa’nın ölümünden sonra yerine oğlu Fazıl Ahmed Paşa sadrazam oldu.

Avusturya’ya savaş açıldı ve Köprülü Fazıl Ahmed Paşa, "Serdâr-i Ekrem" tayin edildi. Uyvar ele geçirildi. 1664’de Zerinvar Kalesi alındı. Fazıl Ahmed Paşa sonra Girit’e hareket etti. Kandiye Kalesi ele geçirildi ( 1669). Bazı küçük kaleler Venediklilerde kalmak şartıyla Girit Adası Osmanlı Devleti’ne geçti. Kazaklara saldıran Lehistan’a karşı bir sefer yapıldı. Kamaniçe Kalesi ele geçirildi. Fazıl Ahmed Paşa 1676’da öldü ve yerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam oldu. Rusların eline geçmiş olan Çehrin Kalesi geri alındı.1683’de Avusturya’ya savaş açıldı. Viyana ikinci defa kuşatıldı. Kırım Hanının ihaneti yüzünden, Viyana’nın yardımına gelen Lehistan Kralı Osmanlı ordusunu yendi.

Avusturya, Venedik ve Lehistan Osmanlı Devleti’ne karşı birleşti. Daha sonra bu ittifaka Rusya da katıldı. Osmanlı Devleti yenildi. 1699’da imzalanan Karlofça Antlaşması’yla Temeşvar dışında kalan bütün Macaristan Avusturya’ya, Mora Venedik’e, Podolya ve Kamaniçe Lehistan’a, Azak Kalesi de İstanbul Anlaşması’yla Rusya’ya bırakıldı (1700). Düzen yeniden bozuldu. İstanbul’da ve Anadolu’da birçok isyan çıktı. IV. Mehmed tahttan indirildi. Karlofça ve İstanbul antlaşmalarıyla uğranılan kayıpların giderilmesi için teşebbüse geçildi. İsveç Kralı’nın Osmanlı topraklarına sığınması ve yardım istemesi sebebiyle 1710’da Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş açtı. Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa kumandasındaki Osmanlı ordusu Prut’ta Rus ordusunu yendi. Savaştan sonra yapılan Prut Antlaşması’yla (1711) İstanbul Antlaşması uyarınca Ruslara verilmiş olan yerler geri alındı.

Sonra Venedik’e savaş açıldı(1714). Karlofça Antlaşması’yla Venedik’e geçmiş olan Mora ve öteki ada1ar geri alındı.1716’da Avusturya ile savaş başladı ve büyük kayıplar verildi. Avusturyalılar Temeşvar’ı ve Belgrad’ı ele geçirdiler. 1718’de Pasarofça Antlaşması’yla savaşlara son verildi. Sonra Lâle Devri başladı (1718 – 1730). Matbaa da bu devirde açıldı. 1723’de başlayan İran savaşlarında, Kafkasya ve Irak’a sınır olan İran topraklarında önemli yerler Osmanlı ordusunca ele geçirildi. Savaşa 1727’de Hemedan Antlaşması’yla son verildi. II. Şah Tahmasp tahta geçince, Osmanlılara geçen Hemedan ve Tebriz’i geri aldı. İstanbul’da Patrona Halil İsyanı çıktı. Sadrazam İbrahim Paşa öldürüldü. III. Ahmed tahttan indirildi.

Yeni padişah I. Mahmud zamanında da savaşlara devam edildi. Bu sırada Ruslar Azak kalesini aldılar ve Kırım’ı istila ettiler. Kırım şehirlerinden Bahçesaray, Akmescid, Gözleve Ruslar tarafından tahrip edildi. Avusturya da Osmanlı Devleti’ne karşı savaş açtı. Osmanlı kuvvetleri bu savaşlar sırasında, özellikle Avusturya cephesinde düşmana başarıyla karşı koydu. 1739’da Belgrad Antlaşması’yla, Belgrad ve Semendire tekrar Osmanlılara geçti. Avusturya ile barış yapılmasından sonra Rusya da barış istedi. Antlaşmaya göre; Azak Kalesi yıkıldı ve her iki devletin tasarrufundan çıktı.

Rusya’nın Karadeniz ve Azak Denizi’nde savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacağı kabul edildi. Fransa’ya büyük imtiyazlar verildi. Bu defa yine İran gailesi çıktı. İran şahı Şiiliğin de Kabe’de, dört Sünni mezhep yanında temsil edilmesi için özel bir yer istedi. Osmanlı Devleti bu isteği kabul etmediğinden, İran ile yeniden savaş başladı (1742). Bu savaşlar Osmanlı Devleti’nin kazanmasıyla sonuçlandı. 1768’de Rusya ile yeni bir savaş başladı. Osmanlı orduları ağır yenilgilere uğradı. Kırım, Eflak, Boğdan Ruslar tarafından istila edildi. Mora Rumları Osmanlı Devleti aleyhine ayaklandı. Çeşme’deki Osmanlı donanması, Rus donanması tarafından yakıldı. 1774’de bu savaşlar Küçük Kaynarca Antlaşması ile son buldu. Bu antlaşma gereğince; Kırım Osmanlı Devleti’nden ayrılıyor, Aksu ırmağı iki devlet arasında sınır oluyor, Kafkasya’da bir kısım toprak Ruslara bırakılıyordu. Bu senelerde yine Akka’da ve Arabistan’da isyanlar çıktı.1783’de Ruslar Kırım’ı tamamen aldılar. Bu arada Osmanlı Devleti’nde askeri ıslahatlara girişildi. Mühendishane-i Bahr-i Hümayun açıldı. 1787’de Kırım’ın yeniden alınması için Rusya’ya savaş açıldı.

Avusturya da hemen Rusya’ya yardıma koştu. Osmanlı orduları iki cephede savaşmak zorunda kaldı. Avusturya’ya karşı başarılı sonuçlar alındı. Fakat Rusya karşısında savaşlar başarısızlıkla sonuçlandı. Fransız devrimi ve Osmanlı Prusya Antlaşması, Avusturya’yı savaşı durdurmak zorunda bıraktı. Avusturya ile Ziştovi Antlaşması imzalandı. Antlaşma gereğince Avusturya Osmanlılardan aldığı toprakları geri verdi.1792’de Osmanlı Rus savaşı Yaş Antlaşması ile sona erdi.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

Özi Rusya’ya bırakıldı. Rusya da savaşlar sırasında işgal etmiş olduğu kale ve şehirleri geri verdi. Osmanlı Devleti Kırım’ı alma isteğinden vazgeçti. Bu savaşlar devam ederken, Osmanlı tahtına III. Selim geçti. Selim şehzadeliğinde ve padişahlığı dönemindeki iki büyük savaşta, Osmanlı ordularının Avrupa devletlerinin ordularına göre geri kaldığını gördü. Yeniçeri Ocağından ayrı, "Nizam-ı Cedid" adında yeni bir ordu kurdu. Yeniçeri Ocağı, Topçu ocağı, Humbaracı ocağı ve Tımarlı Sipahiler ile donanma yeniden düzenlendi. Londra, Paris, Viyana, Berlin gibi Avrupa’nın büyük başkentlerinde devamlı elçilikler kuruldu.

1789’da Mısır Fransa’nın saldırısına uğradı. Mısır kolaylıkla Fransızlar tarafından işgal edildi. Bu işgal karşısında Osmanlı Devleti önce Rusya, sonra da İngiltere ile, Fransa’ya karşı anlaştı. Fransızlar tarafından işgal edilmiş olan adalar geri alındı.1799’da Napolyon, Suriye’yi almak için Akka Kalesini kuşattı. Fakat yenilerek Mısır’a geri çekildi. Bundan sonra da Osmanlı İngiliz kuvvetlerine karşı koyamadı ve Mısır’ı boşalttı. 1806’da Ruslar Eflak – Boğdan’a saldırdılar. İngiltere Osmanlı Devleti’ni Rusya ile barışa zorlamak için, donanmasını Çanakkale Boğazı’ndan geçirerek İstanbul önlerine gönderdi. Fakat bu tehdit, bir sonuç vermedi. İngiliz donanması geri çekilmek zorunda kaldı. İngilizler Mısır’a çıkarma yaptı.

Rus donanması da Bozcaada’yı ele geçirdi. Bu sırada İstanbul’da Kabakçı Mustafa İsyanı çıktı. III. Selim tahttan indirildi ve öldürüldü. Yerine IV. Mustafa geçti. Fakat Alemdar Mustafa, IV. Mustafa’yı tahttan indirerek, yerine II. Mahmud’u geçirdi. Kendisi de sadrazam oldu. Yeni bir ordu kuruldu ve adına "Sekban-ı Cedid" denildi. Yeniçeriler Bab-ı âli’yi basarak, Alemdar Mustafa’yı öldürdüler (1808). Âsiler bu arada II. Mahmud’u tahttan indirerek yerine IV. Mustafa’yı padişah yapmak istediler. Fakat II. Mahmud kardeşi IV. Mustafa’yı öldürttü. Sekban-ı Cedid de kaldırıldı.

Bu sırada Osmanlı Rus savaşı devam ediyordu. Rusçuk, Yergöğü ve Niğbolu’yu alan Ruslar Lofça’ya girdiler. Savaşa 1812’de Bükreş Antlaşması ile son verildi. Prut ırmağı iki devlet arasında sınır kabul edildi. Anadolu sınırı da değişmedi. Eflak, Boğdan Osmanlı Devleti’ne geri verildi. Mora Rumları ayaklandı. Bütün Mora âsilerin eline geçti. Mora ve Girit valilikleri Mehmed Ali Paşa’ya verildi. Mora’da. âsilerin eline geçmiş olan şehir ve kasabalar geri alındı.Buna İngiltere, Rusya ve Fransa tepki gösterdi. 1827’de bu üç devlet Navarin’de Osmanlı – Mısır donanmasını yaktı.

Rusya da savaş ilân etti. Ruslar Eflak ve Boğdan’ı aldı. Kalas, İbrail, İsakçı, Tolçi, Maçin ve Silistre kalelerini ele geçirdiler ve Edirne’ye kadar ilerlediler. Doğu Anadolu’da da Erzurum’a kadar geldiler. 1829’da Edirne Antlaşması yapıldı. Doğu Anadolu’da Anapa, Poti, Ahıska Ruslara bırakıldı. Rumeli’nde işgal edilen yerler Osmanlılara geri verildi.

1830’da Osmanlı Devleti, bağımsız bir Yunan Devleti’nin kurulmasını da kabul etti. Cezayir Fransa tarafından işgal edildi. Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa da isyan etti. Mısır ordusu Kütahya’ya kadar ilerledi. Mehmed Ali Paşa’ya karşı II.. Mahmud Rusya’dan yardım istedi. 1833’de Kütahya barışı yapıldı. Buna göre: Suriye Valiliği Mehmed Ali Paşa’ya, Adana Valiliği de İbrahim Paşa’ya verildi. 1839’da Mısır’la yeniden savaş başladı. Nizip’te Osmanlı ordusu yenildi. Bu arada II. Mahmud öldü. Yerine oğlu Abdülmecid geçti. Avrupa devletleri, Mehmed Ali Paşa’ya çok baskı yaptılar. Suriye Valiliğini terkettirdiler. Boğazlar 1841’de bütün savaş gemilerine kapatıldı. 1839’da Tanzimat Fermanı ilân edildi ve bu ferman birçok yenilikler getirdi.

Böylece Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat Devri başladı. Bu arada Lübnan meselesi ortaya çıktı. 1846’da Lübnan Fransa’nın müdahalesiyle iki kaymakamlı hale geldi. Yine bu sıralarda Eflak ve Boğdan’da ihtilâller çıktı. Osmanlı Devleti bu hareketleri Rusya’nın yardımıyla bastırdı. Avusturya’ya isyan ederek Osmanlı Devleti’ne sığınan Macar mülteciler, Avusturya ve Rusya’nın bütün baskılarına rağmen, onlara teslim edilmedi. 1853’de Kırım Savaşı başladı. Osmanlı Devleti Tuna boyunda tek başına, Kırım’da ise Fransa ve İngiltere ile birleşerek, Rusya’ya karşı savaştı. 1856’da Paris Antlaşması’yla savaş sona erdi.1860’da Fransa, Lübnan ve Suriye’ye birlikler gönderdi. Lübnan için yeni bir nizamname hazırlandı.

Bu sırada Abdülmecid öldü ve yerine Abdülaziz geçti. Onun tahta geçmesinden sonra, Balkanlarda yeni karışıklıklar oldu. Osmanlı Devleti, Balkanların isteklerini kabul etmedi ve isyan bastırıldı. İsyanın bastırılmasından sonra Girit’te ayaklanma oldu.1868’de bir fermanla, Girit’in yeni düzeni ilân edildi. 1876’da Abdülaziz tahttan indirilerek, yerine V. Murad geçirildi. V.Murad’ın akli dengesi bozuktu. 90 gün sonra onun da yerine II. Abdülhamid geçirildi. Sırbistan Osmanlı Devleti’ne karşı savaş ilân etti.

Sonra Karadağ da Sırbistan’a katıldı. Osmanlı orduları, Abdülkerim Nadir Paşa ve Muhtar Paşa kumandasında, Sırbistan ve Karadağ ordularını yendiler. Sırp ordusu, Cernayev’in teşvikiyle Prens Milan’ı kral ilan ederek, savaşa yeniden başladı. Osmanlı ordusu, Sırpları tekrar yendi. Osmanlı Devleti, Rusya’nın isteği üzerine savaşları durdurdu. 23 Aralık 1876’da İstanbul’da konferans başladı. Aynı gün, Osmanlı Devleti I. Meşrutiyet’i ilân etti. Konferans bir karar alınamadan dağıldı. 

Sonra 1877 – 1878 Osmanlı Rus savaşı çıktı. Savaşlar, Balkanlarda ve Anadolu cephesinde yapıldı. Ruslar, Ayastefanos ve Erzurum’a kadar ilerlediler. Önce Ayastefanos, sonra da Berlin Antlaşmaları imzalandı. Abdülhamid Han, Meclis-i Mebusan’ı dağıtarak idareyi eline aldı. Berlin Kongresi başlamadan önce de İngiltere, Kıbrıs’ı işgal etti. Avusturya, Bosna – Hersek’i, Fransa Tunus’u, İngiltere de Mısır’ı aldı. Doğu Rumeli eyaleti de Bulgaristan’a bağlandı (1885). Albay Bassos kumandasında 10.000 Yunanlı,Girit’e çıktı.

Girit Müslümanları öldürülmeye başlandı. 1891’de Albay Bassos, adayı Yunan kralı adına ele geçirdiğini ilân etti. Yunanistan, Rumeli sınırından Osmanlı sınırına saldırdı. Bu saldırılar karşısında, Osmanlı Devleti Yunanistan’a savaş açtı. Edhem Paşa kumandasındaki Osmanlı orduları, birçok savaşta Yunan ordularını yendi. Yunanistan barış istemek zorunda kaldı ve 1897’de İstanbul Barışı imzalandı. Bir müddet sonra Girit de Osmanlı Devleti’nden ayrılmış oldu. Makedonya’da 1902’de ihtilâl çıktı. II. Abdülhamid Han,Hüseyin Hilmi Paşa’yı Selânik, Manastır ve Kosova müfettişi tayin etti.1908’de Meşrutiyet yeniden ilân edildi.

Çok geçmeden de II. Abdülhamid Han tahttan indirildi. Bu ise Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılması için atılan son adım oldu. İtalya, Trablusgarp’a saldırdı. On iki ada İtalyan donanması tarafından işgal edildi. Trablusgarp ve On iki ada, İtalya’ya bırakıldı. Osmanlı orduları, dört Balkan devleti karşısında yenilgiye uğradı. Balkan devletleri, Çatalca’ya kadar geldiler. 30 Mayıs 1913’de Londra’da imzalanan antlaşmaya göre; Midye – Enez hattı Osmanlı Devleti’nin sınırı oldu.

Edirne, Bulgaristan’da kaldı. Girit de elden çıktı. Bir müddet sonra Osmanlı Devleti, Kırklareli ve Edirne’yi geri aldı. Balkan savaşlarından sonra, Birinci Dünya Savaşı çıktı. Osmanlı Devleti, Almanya’nın yanında Fransa, İngiltere ve Rusya’ya karşı savaşa girdi (11 Kasım 1914). Savaş 4 yıl sürdü. Anadolu’da Ruslara, Irak, Suriye, Filistin ve Mısır’da İngilizlere karşı savaşıldı. Almanya, Avusturya ve Bulgaristan ile birlikte Osmanlı Devleti de, İngiltere – Fransa karşısında yenik düştü.

30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi imzalanarak savaşlara son verildi. Bu sırada V. Mehmed Reşad ölmüş ve yerine VI. Mehmed Vahideddin padişah olmuştu. Mütarekeden sonra İttihat ve Terakki ileri gelenleri, memleketi terk ettiler. İtilâf devletleri, İstanbul’a girdi. Kars Ermeniler, Ardahan Gürcüler, Antalya İtalyanlar, İzmir Yunanlılar, Urfa, Antep, Maraş ve Adana Fransızlar tarafından işgal edildi. Bu arada Anadolu da yeni bir- idare oluşturuldu. 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi toplandı. Elde kalan toprakların müdafaa ve korunması, Meclis tarafından deruhte edildi.

1908’de Abdülhamid Han’ın tahttan indirilmesinden sonra, devlet idaresinde hiç fonksiyonu kalmayan padişahlık, 1 Kasım 1922’de kaldırıldı. Osmanlı Hanedanının bütün fertleri için yurt dışına çıkarılma kanunu hazırlandı ve Osmanlı ailesinin bütün fertleri, Türkiye’yi terkettiler.

Dolmabahçe Sarayı

Osmanlıların saltanatı bir tek sülaleden gelen tarihin en uzun ömürlü saltanatı olmuştur. Osmanlı Devleti’nin kurucusu bulunan Osman Bey’in idareyi ele aldığı tarih olan 1281 tarihinden saltanatın kaldırıldığı tarih olan 1922 yılına kadar tam 641 sene saltanatları devam etmiştir.

Osmanlılar ayrıca Yavuz Sultan Selim’in 1516 yılında halifelik unvanını da almasından 1924 yılında halifeliğin kaldırılmasına kadar 407 sene Müslümanların halifesi sıfatını da üzerlerinde taşımışlardır. Fakat şurası bir gerçektir ki gerek halifelik ve gerekse saltanat İkinci Abdülhamid’in tahttan indirilmesi ile tesirini tamamen yitirmiş bir kavram haline gelmişti. Bu durum göz önüne alınacak olunursa Osmanlıların halifeliği 393 sene devam etmiştir ve İkinci Abdülhamid Hazretleri ile son bulmuştur. Hazret-i Ebu Bekir (ra)’den itibaren sayılınca son halife Abdülmecid 101.halifedir