PETERVARADİN SAVAŞI

Macaristan Krallığı’nın 1526 yılına kadar Novi Sad askeri eyaletinin merkezi olmuş ve bir piskoposluk olarak yönetilmiştir. Fatih devrinde, 1463’te Osmanlı Devleti’ne karşı Venedik ile Macaristan Krallığı’nın arasında yapılan dostluk antlaşması 12 Eylül günü burada imzalanmıştır. 1411’de Sırp despotu George Brankowitz Belgrad’ı Macaristan’a terk edince Petervaradin bir süre için askeri değerini kaybetti. Ancak 1459’da Fatih’in Belgrad kuşatması, burasının değerini yeniden ortaya koydu. 1521’de Osmanlılar Belgrad’a yerleşince Petervaradin bir kat daha önemli bir kale haline geldi. 1526’da Macaristan seferinin açılması, ordunun gerisinde kalacak olan bu kalenin fethi gereğini ortaya çıkardı. Sultan Süleyman, veziriazam Damad İbrahim Paşa komutasında 48 oda yeniçeri, 10 oda topçu, 10 oda cebeci, 4 bölük sipahi ile Anadolu beylerbeyi Behram Paşa, ikinci vezir Mustafa Paşa, üçüncü vezir Ayas Paşa kapılarından oluşan bir kuvveti bu kale üzerine sevketmişti. Osmanlı ince donanmasına Süleyman Reis komuta ediyordu. Kaleyi Macar ordusunun en büyük komutanlarından Tomory Paya savunuyor, kale altındaki Macar filosunun komutanı olarak da Bathory bulunuyordu. Kuşatmanın yedinci günü Sultan Süleyman da ordu ile İyok’a gelmişti. Kuşatmada, önce Macar filosunun desteği bertaraf edildi. 13 Temmuzda başlayan kuşatma 27 Temmuzda havaya uçurulan lağımlardan açılan gediklere yapılan hücumla son buldu. Kale ele geçirildikten sonra onarıldı. İçine cephane ve koruyucu asker konarak, Sirem sancakbeyinin hasları arasına katıldı.

1596’da Eğri seferinde ordu konaklamış ve karşı Tittel sahiline buradan atılan köprü ile geçmişti. Süleyman Paşa’nın 1687’de Mohaç’ta Avusturyalılara yenilmesi üzerine çekilen Osmanlı ordusu için bir direnme noktası olmuştu.

Ancak veziriazam burada ordu yoklamasına kalkışınca Yeğen Osman Paşa, Siyavuş Paşa ve diğer ileri gelen komutanların kışkırtmaları üzerine, orduda ayaklanma baş göstermiş, Süleyman Paşa yerine sadrazamlığa getirilen Siyavuş Paşa da dağılan ve disiplini iyice bozulan orduyu alarak Belgrad’a çekilmişti. Bu durumda ümitlerini yitiren Petervaradin Kalesi’nin Türk halkı da kaleyi boşaltmışlardı. Böylece Petervaradin Avusturyalıların eline geçmiş oldu. 1690 Kasımında Petervaradin önüne kadar ilerleyen Tatar kuvvetleri burada bulunan düşman birliklerini bozarak 2.000 kadarını öldürmüşlerdi. Asıl Osmanlı ordusu ise Prens Ludwig (Prens Lay) komutasındaki Avusturya ordusuna karşı yürüyüşe geçince, düşman kuvvetleri çekilmeye başlamışlardı.

Bu gelişme üzerine Fazıl Mustafa Paşa, Kırım hanının gelişini beklemeden elindeki mahdut kuvvetlerle Karlofça Boğazı’nı tutmak ve düşmanı çevirmek üzere harekatı genişletti. Petervaradin ile Slankamen arasında kalan düşman, savaşı kabul etmek zorunda kaldı. Böylece başlayan Slankamen Meydan Savaşı, serdar-ı ekremin şehid düşmesi üzerine Avusturya ordusunun zaferi ile sonuçlandı. 1694’te Sürmeli Ali Paşa’nın bu kale üzerine yaptığı sefer 23 günü bulan kuşatmada, yağan şiddetli yağmurlardan metrislerin dolması ve savaşmaya imkan bırakmaması üzerine, bir sonuç vermeden kapandı. 1698 yılı seferinde Amcazade Hüseyin Paşa Petervaradin üzerine gidilmesi konusunda ne kadar ısrar etti ise de sadrazam Elmas Mehmed Paşa’nın kendi planını uygulama yolundaki direnmesi, en sonunda, Zenta bozgununa yol açtı. Osmanlıların Petervaradin üzerindeki son faaliyetleri sadrazam Damad Ali Paşa’nın Varadin önünde şehid düşmesi ile tamamlanmıştır.

Ordu, 22 Temmuz 1716’da Belgrad’a geldiği zaman, Prens Eugene de Savoie komutasındaki düşman ordusunun Petervaradin’de olduğu haberi alınmıştı. Ordu 25 Temmuzda Zemun (Semlin) yakasına geçti. Kayseri mutasarrıfı Şehsüvaroğlu Osman Paşa ve İlbasan sancakbeyi Mehmed Paşa komutasındaki 3.000 kişilik öncü kuvveti, General Palphie komutasındaki 8.000 kişilik bir Avusturya kuvvetini bozguna uğratarak, bunlardan 3.000’ini kılıçtan geçirdi. Bu başarı, Osmanlı ordusunun maneviyatını yükseltti. Ordu, 2 Ağustosta Petervaradin’e doğru yürüyüşe geçti. Prens Eugene, ordusunun yaya birliklerini daha önce Sürmeli Ali Paşa’nın açmış olduğu metrislere yerleştirmişti.

3 Ağustosta ordu metrisler önüne geldi. Savaş 5 Ağustos sabahı, Türk Ahmed Paşa kolundan başladı. Sağ kanattaki yaya askeri, ilerlemekte olan Alman piyadelerini geri atarak, bunlardan iki generali öldürdü. Üçüncü general olan Bonneval (daha sonra ihtida ederek Osmanlı hizmetine giren Humbaracı Ahmed Paşa), epeyce telefat verdikten sonra kaçabildi. Tehlikeyi gören Prens Eugene, kendi sol kanadını takviye için, atlı birliklerini o yöne sevketti. Bunun üzerine yeniçerilere yardım için gönderilen sipahiler Alman atlıları karşısında tutunamadılar ve dağılma alameti göstermeye başladılar. Düşman bundan yararlanarak Türk Ahmed Paşa ile Adana valisi Can Arslan Paşa’nın şehit olmaları sağ kanadın iyice dağılmasına ve askerin kaçmasına yol açtı. Sarı Ahmed Paşa kolu ise bozgunu görünce kendiliklerinden dağılıp Belgrad’a doğru kaçmaya başladılar. İşte, bu sırada sadrazam Ali Paşanın harekete geçtiği görüldü. Kaçmaya çalışan Osmanlı birliklerini durdurmaya kalkıştı ise de bir yarar sağlayamadı.

Düşman, bu gelişme sonunda araba siperlerini de aşarak ordugaha girince, buradaki kapıkulu süvarileri de kaçmaya başladılar. Böylece Petervaradin meydan savaşı büyük bir bozgunla son bulmuş ve Osmanlının Macaristan içlerinde 1420 tarihinde Evranosoğlu Ali Bey’in akını ile başlattıkları cevelan da, 287 yıllık bir dönemden sonra 1716 tarihinde kesinlikle kapanmış oldu.