FİLİSTİN

Yerli adı Pleşet; Yun. Palaistine; Lat. Palestina; Arp.Filastin; İng. Palestine; İbr. Erets Yisrael.

Ortadoğu’da bir bölge. Suriye Çölü ile Lübnan ve Akdeniz arasındadır, ilkçağ uygarlıkları içinde önemli bir yer tutan Fenikelilerin de yurdudur. Denizci bir kavim olan Fenikeliler Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarını Batı Akdeniz’e taşıyarak önemli tarihi görevleri üstlenmişlerdir.

Yavuz Sultan Selim’in, Mercidabık Seferi’nden (1516) sonra, Osmanlı idaresine girdi. Şam’a bağlanarak sancak haline getirildi. Bir süre sonra, Gazze ve Nablus sancaklarıyla birlikte Kudüs’e bağlanarak, eyalet oldu. Çevredeki birtakım beylikler de muhtar idareleriyle bu eyalete bağlandı. Bunlar Osmanlı Devleti’nin zayıfladığı dönemlerde, bağımsız emirlikler şekline dönüştü. Bu dönemde görev yapan ünlü emirlerden bazıları: Fahreddin (1634), Zahirül Amr (1750) ve Cezzar Ahmed Paşa’dır. 1832’de Mısır valisi Mehmed Ali’nin oğlu İbrahim Paşa Filistin’in tamamını idaresi altına aldı. 1840’a kadar Mısır hakimiyetinde kaldıktan sonra, yeniden Osmanlıların eline geçti. Osmanlılar çağında, Filistin halkının dini inanç ve mezhep işlerine karışılmadı. Gerçi bu dönemde birçok ibadet yerleri cami mescid haline getirilmişse de, Museviliğin kutsal anıtlarına dokunulmadı. Yahudiler ibadetlerini istedikleri gibi yaptılar. Kendi dillerinde kitap, dergi yayınladılar.

XX. yüzyıl başında, bu bölgede siyasi olarak Osmanlı Devleti’ne bağlı, Kudüs-i Şerif adı altında müstakil bir sancak vardı. Sınırları: Şeria nehrinden Lut gölüne, Akdeniz kıyısıda el-Ariş’in doğusuyla Akabe körfezine kadar uzanmaktaydı.

I. Dünya Savaşı’nda Filistin, Mısır’daki İngilizlere karşı yapılan Sina Cephesi Harekatında Osmanlılar tarafından üs olarak kullanıldı. Burada yapılan 200 km.lik demiryolundan cephedeki birliklerin ihtiyaçları karşılandı. 1915’in Ocak ayında Kanal Bölgesine varan Osmanlı birlikleri İngilizlerin müdahalesi sonunda el-Ariş’e çekildi. İki taraf da Çanakkale Savaşı sebebiyle Sina Harekatına uzun bir ara verdiler. 1916 başlarında yeniden savaşa başladılar. İngilizler 20 Aralık’ta el-Ariş’i işgal ederek, 1917 Nisan’ında Gazze’ye kadar geldiler. 31 Ekim 1917’de Gazze-Lut cephesinden, el-Şaba doğrultusunda saldırıya geçen İngilizler Kudüs’ü alarak, 1918 Şubat’ında Şeria vadisine dayandılar. Şeria nehrinin karşı kıyısında mevzilenen Liman Von Sanders komutasındaki Yıldırım Ordularını yenerek Filistin’i Suriye içlerine kadar işgal ettiler (19 Eylül 1918),

Bunun üzerine daha önce Filistin’in güneyinde kurulan İngiliz askeri idaresi, 1920’de yüksek bir komiser tarafından idare edilerek mülki idareye çevrildi. 24 Temmuz 1922’de Filistin, Cemiyet-i Akvam tarafından İngiltere’nin idari vekaleti altına verildi. Bu karar 29 Eylül 1923’ten itibaren yürürlüğe girdi.