DİZDAR

Osmanlı İmparatorluğu’nda kale ağası makamı için kullanılan ikinci dereceden öneme sahip askeri görevlerden biridir.

İmparatorluğun kuruluş yıllarından itibaren kullanılan dizdarlar, ilk zamanlarda kalenin savunma sorumluluğunu taşırlarken, sonraları askeri örgütün gelişmesiyle kalenin her türlü onarımı ve bakımından, topların korunmasından sorumlu oldular.

Kalelerin stratejik önemi, dizdarların yetki ve sorumluluklarını da değiştirdi. Cepheden içeride bulunan kaleler arasında İstanbul’da Rumeli Hisarı ve Yedikule dizdarlıkları birinci derecede öneme sahipti. Sınır boylarındaysa savaşların alacağı duruma göre önem kazanır ya da önemini kaybederdi.

Dizdarlar turnacı, zağarcı, sasuncu ortalarının dışındaki yeniçeri ortaları komutanlarından, yani yayabaşılardan seçilirdi.

Hükumet merkezinde dizdarlıkla ilgili kayıtlar ikinci derecede görevlerin toplandığı Rüus kaleminde görülürdü. Dizdarlar dirlik olarak tımar alırlar ve onun geliri ile yaşarlardı. Dizdarların tımarları, serbest tımar olduğundan, sancak beyleri onlara karışmazdı. Ayrıca bazı küçük vergilerin geliri dizdarlara bırakılmıştı. Kale ile ilgili konularda dizdarlara doğrudan doğruya hüküm gönderilmesi usuldendi.

Dizdar terimi 1826 yılında yeniçeriliğin kaldırılmasıyla kullanımdan düştü.