KÖSEM VALİDE SULTAN (1590-1651)
Osmanlı hanedanının ünlü sultanlarından.
Bosna valisi tarafından, küçük yaşta Saray’a verildi. Öğrenimini burada tamamlayarak 1604’te I. Ahmed’le evlendi. Şehzade Murad’ı, Şehzade Kasım’ı, Şehzade İbrahim’i, Ayşe Sultan’ı ve Fatma Sultan’ı doğurdu. Kısa sürede Sultan I. Ahmed’in gözdesi oldu. Sultan’ın ani ölümü üzerine 27 yaşında dul kaldı.
Veliaht Şehzade Osman’ı tahta çıkarmamak için oyunlar çevirdi. II. Osman, kardeşi Şehzade Mehmed’i öldürtünce, Kösem Sultan’ın büyük oğlu Murad veliahtlığa yükseltildi. Fakat II. Osman tahttan indirilip öldürülünce yerine amcası I. Mustafa geçti. Bir yıl sonra tahttan indirilen I. Mustafa’nın yerine IV. Murad tahta oturdu. Böylece Kösem Sultan, hem Valide Sultan, hem de saltanat naibesi oldu.
Otuz üç yaşlarında başlayarak dokuz yıl sürdürdüğü saltanat naibeliği, ününü arttırmıştır. 1632’de yetişkin çağa gelen Sultan IV. Murad, Kösem Sultan’a siyasetten el çektirdi. Uzun süre oğlunun ölümünü bekleyen Kösem Sultan diğer oğlu İbrahim’in tahta çıkmasıyla yeniden Valide Sultan oldu. Sultan İbrahim’in de siyasetten uzak tutmak istediği annesi Kösem Sultan’ı saraydan uzaklaştırdı. Sultan İbrahim’in tahttan indirilerek, öldürülmesine büyük yardımı olan Kösem Sultan, İbrahim’in altı buçuk yaşındaki büyük oğlu IV. Mehmed’in tahta oturmasıyla, "Koca Valide", "Valide-i Muazzama" unvanlarıyla tekrar saltanat naibesi oldu. Bu makam Hatice Turhan Sultan’ın olduğu halde, Ocak ağalarına dayanan Kösem Sultan, özlediği iktidara kolayca sahip oldu. Ancak aleyhinde gittikçe büyüyen muhalefet, Kösem Sultan’ı rahatsız ediyordu. Muhalefetin başını çeken gelini Turhan Sultan’dan kurtulmak için IV. Mehmed’i ortadan kaldırarak yerine diğer torunu Şehzade Süleyman’ı geçirmeyi tasarlayan Kösem Sultan, suikast girişiminin sarayda duyulmasını önleyemedi. Bunun üzerine, Turhan Sultan’ın etrafında toplanan saray adamları padişahın hayatını korumaya karar verdiler ve 2-3 Eylül 1651 gecesi Kösem Sultan’ın saraydaki dairesini basarak altmış bir yaşındaki "Koca Valide" Sultan’ı öldürdüler. Böylece Osmanlı sarayındaki ağalar saltanatı da bitmiş oldu.