III. MEHMED (1566 – 1603)

Osmanlı Hanedanı’ndan onüçüncü padişah.

Babası III. Murad, annesi Safiye Sultan’dır. Manisa’da doğdu. Babası III. Murad’ın cülusuna (1574) kadar Manisa’da yetişen şehzade Mehmed, bu tarihte ailesiyle birlikte İstanbul’a gelmiştir. İlk hocası Manisalı İbrahim Cafer Efendi’dir. Onun ölümünden sonra sırasıyla şehzade öğretmenliğine getirilen Haydar Efendi, lalası Ali Bey, defterdarı Husam Beyzade, nişancı Mekkeli Çavuş (Lala Mehmed Paşa), reisülküttab Abdurrahman Çelebi ve diğer adamlarıyla birlikte Manisa Sancağı’na gönderildi (5 Aralık 1583).

Babasının ölüm haberi üzerine Manisa’dan ayrılarak İstanbul’a geldi (27 Ocak 1595). Aynı gün tahta çıktı. Babasının cenaze töreninin hemen ardından 19 kardeşini idam ettirdi.

Bu sırada en önemli ve halledilmesi gereken mesele; iki yıldan beri devam eden Avusturya savaşlarının, Tuna beyliklerinin (Erdel- Eflak- Boğdan) ayaklanmaları ile, daha fazla yayılması ve önem kazanması olmuştu. Gerçekten o sıralarda, imparatorun telkini ve tesiri ile, Erdel- Eflak- Boğdan arasında, Osmanlı Devleti aleyhine bir ittifak yapılmış ve Eflak Voyvodası Mihal (Mihai Viteazul) da Tuna memleketlerine saldırmıştı. Voyvoda’nın Rusçuk kasabası ve civarında katliama giriştiği haber alınınca, Ferhad Paşa komutasında bir ordunun sevkedilmesi kararlaştırıldı {27 Nisan 1595). Ancak, sadrazam yola çıkmadan önce başlayan sipahi ayaklanması üzerine Ferhad Paşa azledildi (8 Temmuz 1595). Sadrazamlığa Koca Sinan Paşa tayin edildi. Yeni sadrazamın Eflak seferi, başlangıçta bazı başarılar sağlamakla beraber yenilgi ile sonuçlandı. Avusturya cephesindeki harekat da Osmanlılar aleyhine gelişmekte idi. Bu cephedeki komutan Sinan Paşazade Mehmed Paşa’nın tedbirsizliği Estergon ve Vişegrad kalelerinin düşmesine sebep oldu (1595). Bunun üzerine sadrazam Sinan Paşa azledildi. Yerine Lala Mehmed Paşa tayin edildi (19 Kasım 1595).

Mehmed Paşa’nın kısa bir süre sonra ölümü ile boşalan sadrazamlığa, yeniden Koca Sinan Paşa getirildi. Koca Sinan Paşa, bir sadrazamın yalnız olarak sefere çıkmasının sakıncalı olacağını savunarak padişahın da sefere çıkmasını sağladı. Fakat, Koca Sinan Paşa’nın ölümü (4 Nisan 1596) üzerine bu sefer, İbrahim Paşa’nın sadrazamlığında gerçekleşti. Zaferle sonuçlanan bu seferden sonra, devlet erkanı arasında bazı değişiklikler yapan III. Mehmed, İstanbul’a döndü (26 aralık 1596).

Belgrad muhafızı Sokullu Hasan Paşa Vidin muhafızlığına, Satırcı Mehmed Paşa da serdarlığa tayin edildi. Serdar Mehmed Paşa Tata Kalesi’ni zaptetti (1597) ise de, Vac Kalesi’ni ele geçiremedi. Başarısızlığının sorumluluğunu sefere katılmayan Kırım Hanı’na yüklemeye çalıştı. Fakat bu suçlama, görevinden alınmasını önleyemedi.

İbrahim Paşa, yeniden sadrazamlığa getirildi. İbrahim Paşa, Kırım Hanı Fethi Giray’ı azlederek yerine Gazi Giray’ı tayin etti. Bir süre sonra III. Mehmed, İbrahim Paşa’yı görevinden alarak yerine Hadım Hasan Paşa’yı getirdi. Hadım Hasan Paşa da, altı ay sonra sadrazamlıktan azledilerek yerine Cerrah Mehmed Paşa getirildi.

Mehmed Paşa ilk iş olarak Varad’ı kuşattı. Buha karşılık olarak Avusturyalılar da Budin’i kuşattılar. Bu sırada Tuna kıyılarının muhafazasıyla görevli olan Hafız Ahmed Paşa, Niğbolu’da düşmana yenildi (1598). Keza bu sırada Kanije Kalesi civanında da yer yer çarpışmalar oluyordu. Bu başarısızlıkların sonucu olarak III. Mehmed, Cerrah Mehmed Paşa’yı görevinden ayırdı. Yerine İbrahim Paşa -üçüncü defa olarak- sadrazamlığa getirildi. İbrahim Paşa, yıkılmış olan kaleleri onarttı (1599). Batı’da savaşın durakladığı, Avusturyalılarla barış teşebbüsünde bulunulacağı bir sırada, Kabil hakimi Gürcü Simon Han ayaklanarak Küri Kalesi’ni kuşattı. Ayaklanmayı bastırmak üzere Tebriz Muhafızı Cafer Paşa görevlendirildi. Cafer Paşa, kısa sürede olayı bastırarak elebaşılarını İstanbul’a gönderdi.

Aynı yıllarda meydana çıkan önemli olaylardan biri de Anadolu’daki Celali ayaklanmalarıydı. İsyancılardan Karayazıcı’ya Amasya sancak beyliği verilerek devlete bağlılığı sağlandı.

1599/1600 kışını Belgrad’da geçiren İbrahim Paşa, İstanbul’dan gelen yeni kuvvetlerle birlikte Zemrin sahrasında orduyu topladı. Estergon Kalesi’ni fethetmek üzere kuzeye hareket etti (1600 yılı Ağustos başı). Bu sırada Baranyavar Palangası, düşman tarafından yakılmış, bunun üzerine Peçuy’da bulunan Tiryaki Hasan Paşa, yanındaki kuvvetlerle düşmana saldırarak mağlup etmiştir.

Ösek köprüsü civarında serdarla buluşan Tiryaki Hasan Paşa ordunun, Estergon Kalesi’nden önce Kanije Kalesi’nin fethine sevkedilmesini kararlaştırdılar. Budin’i muhafaza ile görevli Rumeli beylerbeyi Lala Mehmed Paşa da Kanije kuşatmasında kullanılmak üzere 5 top ile Papa Kalesi’nden kurtulan Fransızları yanına alarak orduya katıldı. Kanije kuşatması başladı. 44 gün devam eden mücadeleden sonra Avusturyalılar teslim alındı (23 Kasım 1600).

Kanije, bir beylerbeylik, Peçuy, Zigetvar, Ösek ve Siklos sancakları arpalık olarak Tiryaki Hasan Paşa’ya verildi. İbrahim Paşa da, kışı geçirmek üzere Belgrad’a döndü.

İbrahim Paşa’nın Belgrad’da ölümü üzerine (15 Temmuz 1601) sadrazamlığa, Yemişçi Hasan Paşa tayin edildi.

Hasan Paşa, Budin’e doğru yürüdüğü sırada, Avusturya ordusu Kanije Kalesi’ni kuşatmıştı. Avusturyalılarla kalede yapılan savaş sonunda düşman yenilgiye uğratılarak kale kurtarıldı. 1601 yılında Erdel- Eflak- Boğdan’da yeniden karışıklıkların çıkması üzerine Osmanlı Devleti savaş hazırlığına başladı. Yemişçi Hasan Paşa, Belgrad’ı kuşattı ve 31 gün kuşatmadan sonra geri almayı başardı (Ağustos 1602).

Celali ayaklanmalarının en çok yayıldığı bir sırada, 1603 yılı başından itibaren İstanbul’da da karışıklıklar baş gösterdi. Sipahilerin şikayeti üzerine Saatçi Hasan Paşa kaymakamlıktan azledildi. Bu sırada Belgrad’da bulunan Yemişçi Hasan Paşa İstanbul’a döndü. Ayaklananlar, Yemişçi Hasan Paşa’nın asılmasını istiyorlardı. Padişah, bu isteği önceden reddetti ise de sonunda Yemişçi Hasan Paşa azledilerek asıldı (16 Ekim 1603). Yerine Kasım Paşa sadrazam tayin edildi.

Bu yıl içerisinde İran’la, 1590 yılında İstanbul’da yapılmış olan antlaşma hükümleri bozuldu. Tebriz’de çıkan olaylar yüzünden Osmanlı- İran savaşı başladı. Bu savaşta, Osmanlılar yenildiler (21 Ekim 1603). Tebriz, İranlıların eline geçti.

Bu sırada III. Mehmed vefat etti (22 Aralık 1603).