KIRIM

1427-1783 yılları arasında hüküm sürmüş bir Türk devleti olan Kırım Hanlığı’nın kurucusu Hacı Giray’dır.

Halkı Cengiz Han’ın soyundan gelmektedir. Başkenti Bahçesaray idi ve bağımsız bir hanlıktı.

Hacı Giray, Sultan Fatih Mehmed’in İstanbul’u fethinden sonra, Osmanlı İmparatorluğu ile birleşmiştir. Bu birleşme sonucunda Osmanlı- Kırım birleşik kuvvetleri, Kefe’yi kuşatmışlar (1454), Cenevizliler, Kırım hanına ve Osmanlılara vergi ödemeyi kabul etmek zorunda kalmışlardır.

Kırım’ın Osmanlı nüfuzu altına girmesi ile Nurdevlet Han’ın ikinci defa Kırım Hanı olması aynı tarihtedir. Nurdevlet Han, Osmanlılarla iyi geçinmek, dostça ilişkiler kurmak istiyordu. Sultan Fatih Mehmed’e saygı ve övgü dolu mektuplar gönderiyordu. Ancak, Osmanlıların Boğdan üzerine yaptığı seferde (1476) kendisi davet edildi ise de -Altınordu Hanlığı tarafından tehdit edildiği için- devlete katılmadığı gibi yardımcı kuvvet de göndermemiştir. Nurdevlet Han’ın bu hareketi, düşmanlarının işine yaramış, Mengli Giray’ın taraftarları, özellikle Eminek Bey’in gösterdiği gayret sonucu olarak İstanbul’da bulunan Mengli Giray, Osmanlılar tarafından Kırım Hanlığı’na tayin edilmiştir (1477 yılı sonu).

Bu suretle Kırım Hanlığı Osmanlı İmparatorluğu’nun nüfuzu altına girmiştir. Bundan sonra Mengli Giray, 1478- 1515 tarihleri arasında Osmanlı hakimiyetinde kalmış, Mengli Giray soyunun 1783 yılına kadar oğulları ve torunları tarafından Osmanlılara bağlılığı devam etmiştir.

KIRIM SAVAŞI:

En büyük savaşlardan biri olan Kırım Savaşı, Türkiye, İngiltere, Fransa ve Sardunya’nın birlikte, Rusya ile yaptıkları savaştır.

12 Mart 1854 İstanbul Antlaşması ile Kraliçe Victoria ve İmparator III. Napoleon, Sultan Abdülmecid’in daveti üzerine Rusya’ya karşı Osmanlı ile müttefik olmayı kabul ettiler. Mustafa Reşid Paşa’nın imzaladığı bu antlaşmaya göre üç müttefik Rusya ile ayrı ayrı sulh yapmayacak; savaş, üç devletin başkomutanlarının ittifakı ile yürütülecek; her üç müttefik orduyu kapsamına alan bir başkomutan olmayacak; Osmanlı İmparatorluğu topraklarına gelecek İngiliz ve Fransız kara ve deniz kuvvetleri, Osmanlı kanunları çerçevesinde hareket edeceklerdi.

Kırım Çıkarması:

14 Eylül 1854 günü Kırım’a çıkan ilk kuvvetler, 24.000 Fransız, 22.000 İngiliz ve 7.000 Osmanlı askeri idi. Osmanlı askerine Rüstem Paşa komuta ediyordu. Kara ordusunu, 15 Fransız, 10 İngiliz ve 9 Osmanlı savaş gemisi destekliyordu; Osmanlı filo komutanı Kayserili Ahmed Paşa idi.

Müttefiklerin kısa zaman içinde, Kırım’da 50’den fazla savaş gemisiyle 300 nakliye gemisi toplanmıştı. 40.000 kişi mevcudu olan Rus kuvvetlerinin başında da Prens Mençikov vardı. Müttefik kuvvetleri, 20 Eylülde Alman Meydan Savaşı’nda (Sivastopol’un batısında) Rusları bozguna uğrattılar. Rusların kaybı 7.000 ölü ile 600 esirdi. Buna karşılık müttefiklerin kaybı 3314 kişiyi buluyordu. Müttefiklerin bu meydan savaşından sonraki hedefi, Sivastopol idi. Kalenin kuşatılmasına başlanıldı (10 Ekim 1854). Her iki taraf da kuvvetlerini takviye ediyorlardı. 54.000 Rus askeri Sivastopol’da toplanmıştı (Ekim sonu). Top mevcudu 250 idi. Müttefiklerin 126 kara ve yüzden fazla deniz topu vardı. Sivastopol Kalesi komutanı amiral Kornilov vurularak öldü (17 Ekim 1854). Balaklava (25 Ekim) ve İnkerman (5 Kasım) Meydan savaşlarını da müttefikler kazandı.

Bu ikinci zaferin kazanılmasında Osmanlıların tesiri büyük olmuştu. Ruslar 11.000 asker kaybettikleri gibi 850 de esir verdiler. Müttefiklerin zayiatı ise 4680 kişi idi. Başkomutan Prens Mençikov kederinden öldü, yerine Korçakov getirildi.

Kırım’da Kış ve Bahar Harekatı (1855):

Müttefik donanması Karadeniz ve Azak Denizi’ndeki Rus limanlarını abluka altına aldığından Rus gemileri işleyemez hale gelmişti. Kış sonuna kadar Kırım’a toplanan müttefik kuvvetlerinin mevcudu 55.000’i Osmanlı olmak üzere 202.000 askere ulaşmıştı.

Yaz Harekatı (1855):

Müttefikler Karadeniz ile Azak Denizi arasındaki Kerç Boğazı’na hakim olmak için Kerç şehrini işgal ettiler (24 Mayıs 1855).

Bundan sonra Ruslar, Kuban Irmağı’nın güney ağzında bulunan Anapa Kalesi’ni de bıraktılar. Sivastopol kuşatmasının dönüm noktalarından biri olan saldırıda (7 Haziran) Müttefikler, Ruslara 20.000’den fazla kayıp verdirdiler. Ayrıca 73 Rus topu ele geçirildi. Müttefiklerin bu savaştaki kaybı 5.000 idi.

Sivastopol’ün Düşmesi:

Müttefikler, 9 Eylül 1855 günü, dünyanın en müstahkem kalelerinden biri olan Sivastopol’a girdiler. Prens Korçakov, Malakov’un düşmesi üzerine Sivastopol şehrini boşalttı.

Şehir tamamen yanmıştı. Sivastopol kuşatması tam on bir ay devam etmiş, büyük savaş burada sona ermiştir. Sivastopol Savaşı’nda müttefikler 800 topla 1.600.000 mermi atmışlardır. Rusların attığı mermi sayısı da bu miktardan az değildir. Rusya’nın Sivastopol Savaşı’nda verdiği ağır kayıplar savaşa devam etmesine imkan vermemiştir.

Savaş Paris Antlaşması ile son bulmuştur.

Osmanlılar 1774 tarihinde Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kırım’ın bağımsızlığını kabul etmişlerdir.