BALTACI OCAĞI

Osmanlı sarayında iç hizmetleri görmekle vazifeli bir sınıfın bağlı olduğu ocak.

Baltacı Ocağı, II. Murad devrinde kurulmuştur. Baltacılar başlangıçta bir çeşit nakliye ve istihkam sınıfı idiler. Haremin muhafazası ile birlikte hareme ait işleri görmeleri sebebiyle Darüssaade Ağası’nın emri altındaydılar. Sultan Fatih Mehmed devrinde Eski Saray Baltacıları (Teberdaran-ı Saray-ı Atik) adlarıyla ve Yeni Saray Baltacıları veya Zülüflü Baltacılar (Teberdaran-ı Saray-ı Cedid, Teberdaran-ı Hassa) adlarıyla ikiye ayrılmıştır.

Eski Saray Baltacıları, Mercan Kapısı yakınındaki özel kışlalarda otururlardı. XVIII. yüzyılda sayıları 300- 400 kadardı. Baltacılara Bayezid Camii’nde ders okutulurdu. Bu derslerde başarı gösterenlerden biri yazıcı, 6’sı halife (kalfa) olmak üzere 7 kişi seçilir ve Haremeyn Evkafı işlerini görmek üzere Yeni Saray’daki özel dairelerde çalıştırılırlardı. Yazıcı Efendi, Darüssaade ağasının divanına da katılırdı. Yazıcı Efendi terfi ederek Hacegan snıfına geçince veya saraydan ayrılınca yerine en kıdemli halife yazıcı olurdu.

Baltacılar sarayın orta hizmeti olan suyunu ve odununu taşırlar, avlu ve odaları süpürürlerdi. Hergün 70 kadar Baltacı Harem kapısına gelir, harem ağalarının kadınlardan aldıkları emirleri yerine getirirlerdi. Saray kadınları dışarı çıktıkları zaman Baltacılar muhafızlık görevini üstlenirlerdi

Zülüflü Baltacı adı, bunların başlıklarında gözlerinin hizasında iki örgü sallanması sebebiyle verilmiştir. Bu örgülerle ve kalkık yakaları ile sarayda iş yaparken etrafı görmemeleri sağlanırdı. Zülüflü Baltacıların sayıları 120 kadardı. Bunlar Ayasofya Camii’nde ders görür, kabiliyetli olanlardan 12’si halife seçilirdi. Halifelerden en kabiliyetlileri harem ağalarının eğitimi ile uğraşır, 2 kişi de sıra ile imamlık yaparlardı. Saray odabaşılarının emrinde birer, Darüssaade ağasının emrinde bir, padişahın özel mutfağında iki Baltacı hizmet ederdi. Bayramlarda padişahın tahtının kapıya getirilmesi de Baltacıların görevlerindendi. Seferlere 30 kadar Baltacı katılır ve Sancak-ı Şerif’in altında Kur’an okurlardı.

Padişah, şehzade, sultan ve saray kadınlarının cenazelerini, Zülüflü Baltacılar taşırlardı. Padişahın verdiği emirleri sadrazama götürmek de baltacıların işiydi.

Zülüflü Baltacıların en kıdemli subayı Baltacı Kethüdası idi.

Baltacılar en yüksek devlet memurluklarına kadar yükselebiliyorlardı. Zülüflü Baltacılardan Nasuh Paşa, Baltacı Mehmed Paşa, Kalaylıkoz Ahmed

Paşa; eski saray Baltacılarından Tabanıyassı Mehmed Paşa ve Nevşehirli İbrahim Paşa, Osmanlı Devleti’nde üstün görevlerde bulunmuş olanlardandır.