BAHRİYE NEZARETİ

 XIX. yüzyıldan saltanatın kaldırılmasına kadar deniz kuvvetlerinin bağlı olduğu nezaret.

Osmanlı Devleti’nde deniz kuvvetlerinin yönetimi Kaptan-ı Derya veya Kaptan paşalara verilmiş ve kalyonlar filosu kurulunca (1682), denizcilik önem kazanmıştır. Baş muhasebeci Mustafa Efendi Şıkk-ı Salis defterdarlığı rütbesiyle kalyonlar defterdarlığına getirilmiş; bu göreve bir süre sonra Tersane Emirliği adı verilmiştir.

III. Selim döneminde, donanmanın yeniden düzenlenmesi ile (1804) bu göreve Moralı Seyid Ali Efendi getirilmiş; bunun yanısıra Şıkk-ı Salis ve Tersane-i Amire defterdarlığından başka "Umur-ı Bahriye Nazırı" unvanı da verilmiştir. III. Selim’in tahttan indirilmesinden sonra Bahriye Nazırı Kethüda İbrahim Efendi’nin öldürülmesi üzerine kaldırılmıştır.

II. Mahmud döneminde, deniz kuvvetlerinin ayrı bir önem kazanması ve tersane işlerinin çoğalması üzerine mali konularla ilgilenmek üzere "Bahriye Müsteşarlığı" kurulmuş (1 Temmuz 1837) ve bu göreve o tarihte Evkaf Nazırı bulunan Saffeti Musa Efendi getirilmiştir.

1867’de donanma komutanlığı Kaptan-ı Derya’ya bırakılarak deniz işlerinin mali konuları için Bahriye Nezareti yeniden kurulmuştur. O dönemde Kaptan-ı Derya bulunan Mehmed Ali Paşa, bu karardan gücenerek istifa edince, kaptan paşalık kaldırılmış ve donanmanın idaresi yeni kurulan "Kumanda Meclisi"ne verilerek başkanlığa Vesim Paşa getirilmiştir. Böylelikle, deniz kuvvetleriyle ilgili bütün idari işler Bahriye Nezareti’nde toplanmış ve bu göreve Hazine-i Hassa Nazırı Hakkı İsmail Paşa getirilmiştir.

1876’de Bahriye Nezareti kaldırılarak yeniden Kaptan-ı Deryalık olmuş, bir yıl sonra tekrar Bahriye Nezareti’ne çevrilmiştir.

23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi Hükumeti kurulunca, Milli Savunma Bakanlığı’na ayrı bir daire şeklinde bağlanmışsa da 31 Aralık 1924’de ayrıca "Bahriye Vekaleti" kurulmuş ve 2 Kasım 1927’de bu bakanlık kaldırılarak deniz kuvvetleri yeniden Milli Savunma’ya bağlanmıştır.

BAHRİYE NAZIRLARI

Hakkı İsmail Paşa 1867

Mahmud Nedim Paşa 1868

Ferid AbdülhamidPaşa 1871

Fosfor Mustafa Paşa 1871

Semih Paşa 1872

Moralı İbrahim Paşa 1872

Ahmed Esat Paşa 1872

Fosfor Mustafa Paşa (2. defa) 1872

Namık Paşa 1872

Hüseyin Avni Paşa 1873

Hasan Rıza Paşa 1873

Kayserili Esat Paşa 1875

Rauf Paşa 1875

Hasan Rıza Paşa (2. defa) 1875

Namık Paşa (2. defa) 1875

Hasan Rıza Paşa (3. defa) 1875

Lofçalı Derviş Paşa 1876

Abdülkerim Nadir Paşa 1876

Kayserili Ahmed Paşa (2. defa) 1876

Rauf Paşa(2.defa) 1877

Sait Paşa 1877

Morali İbrahim Paşa (2. defa) 1877

Vesim Paşa (3. defa) 1878

Rasim Paşa 1879

Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa 1881

Ahmed Ratip Paşa 1882

Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa (2. defa)1882

Celal Bey 1903

Hasan Rami Paşa 1906

Arif Hikmet Paşa 1908

Hüseyin Hüsnü Paşa 1909

A.Rıza Paşa 1909

Emin Paşa 1909

Arif Hikmet Paşa (2. defa) 1909

Halil Paşa 1910

Hakkı Paşa (Vekil) 1910

Mahmud Muhtar Bey (Paşa) 1910

Salih Paşa 1911

Mahmud Muhtar Paşa (2. defa) 1912

Hurşit Paşa 1912

Çürüksulu Mahmud Paşa 1913

Cemal Paşa 1914

(Suriye’de bulunduğu sırada vekil Enver Paşa)

Rauf Bey(Orbay) 1918

Ali Rıza Paşa (2. defa) 1918

Şakir Paşa 1919

Avni Paşa 1919

Salih Paşa (2. defa) 1919

Esat Paşa 1920

Kara Sait Paşa 1920

Hamdi Paşa 1920

Salih Paşa (3. defa) 1920

Ziya Paşa (Vekil) 1921

Salih Paşa (4. defa) 1921