KABATAŞ ERKEK LİSESİ 2. DÖNEM 2. YAZILI-1

XVII. YÜZYILDA ASYA VE AVRUPA

XVII. yüzyıl Avrupa devletlerinde mutlak monarşi yönetimi hakimdi.

Coğrafi Keşifler sonucunda zenginleşen Avrupa’da İngiltere, Fransa, İspanya, Hollanda, Portekiz gibi ülkeler bilinmeyen yerlere gitme ve gittikleri yerleri sömürgeleştirme yarışına girdiler.

OTUZ YIL SAVAŞI (1618-1648)

Sebep: Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nun Protestan-Katolik mücadelesini kullanarak kendisine bağlı prensliklerde otorite kurmak istemesidir.

Sonuç: Kutsal Roma Germen İmparatorluğu savaşı kaybetti. Westfalya Barışı ile savaş sona ermiştir.

WESTFALYA BARIŞI

Tarih: 1648  Taraflar: Kutsal Roma Germen İmparatorluğu- Alman Prensleri, Fransa, İspanya, Hollanda, İsveç

Önemi: Avrupa halklarına mezheplerini seçme özgürlüğü verildi.

MERKANTİLİZM

Coğrafi keşifler sonrası Avrupa’da başlayan ekonomik sistem.

Merkantilizm’e göre devlet ne kadar çok madene ve paraya sahipse o kadar zengin sayılıyordu.

Zenginliğin ölçüsü toprak iken, toprağın yerini para almıştır.

Avrupalı devletler daha fazla paraya sahip olmak için dış ticaretlerine çok önem verdiler. Merkantilizm’de amaç uluslararası ticarette etkin olmaktı.

Osmanlı Devleti’nin amacı ise iç ticareti canlandırmaktı. 

Osmanlılar kapitülasyonlar yüzünden ülkelerine ucuz mal girmesini engelleyememişlerdir.

 Avrupalı devletler dış ticaret sayesinde Osmanlı’nın gelişmesini engellemiş ve daha çok zengin olmuşlardır.

XVII. yüzyıl Avrupa’da “Akıl Çağı” olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde yapılan çalışmalar Avrupa’da sanayinin hızla gelişmesini sağlamış, gelecek yüzyılda yaşanacak olan Sanayi İnkılabına zemin hazırlamıştır.

II.SELİM

—II. Selim ordunun başında savaşa gitmeyen ilk padişahtır.—
—II.Selim, şehzadelerin sancağa gitmeleri usulünü kaldırdı ve şehzadeler için sarayda hapis hayatı başladı. —

ENDONEZYA SEFERİ ( AÇE SEFERİ) (SUMATRA SEFERİ)
Tarih: 1568-1569
Sebep: Açe Sultanlığı Osmanlılardan asker ve silah yardımı istedi.
Sonuç: Açe Sultanlığı’na giden Osmanlı kuvvetleri bir daha geri dönemediler.

KIBRIS’IN FETHİ

Tarih:1571   Taraflar: Osmanlı X Haçlılar
Sebep: Anadolu, Suriye, Mısır arasındaki deniz yolunun güvenliği ve Doğu Akdeniz’e Osmanlıların tam hakimiyeti için Kıbrıs’ın fethi şarttı.
Sonuç:

1-Osmanlılar Doğu Akdeniz’e hakim oldular.

2- Güney kıyılarımızın güvenliği sağlandı.

İNEBAHTI SAVAŞI
Tarih: 1571   Taraflar: Osmanlı X Haçlılar
Sebep: Osmanlıların Kıbrıs’ı fethetmeleri
Sonuç: Haçlı donanması, İnebahtı’da demirli bulunan Osmanlı donanmasını yakarak imha etti.

SOKOLLU MEHMET PAŞA’NIN KANAL PROJELERİ

1-SÜVEYŞ KANALI PROJESİ

Bu kanal açılabilseydi Baharat Yolu işlerlik kazanacak ve Ümit Burnu yolu önemini kaybedecekti.

2-DON VOLGA KANALI PROJESİ

Bu kanal açılabilseydi Osmanlılar Karadeniz’den Hazar Denizi’ne geçebilecek ve Orta Asya Türkleri ile yakından ilişkiye girilebilecekti.

3-İZNİK-SAPANCA KANALI PROJESİ

(İznik ve Sapanca gölleri ile Sakarya nehrinin birleştirilmesi)

Bu kanal açılsaydı, donanmaya lazım olan kerestenin ve İstanbul’un odununun taşınması kolaylaşacaktı.

III. MURAT

—Anadolu’da sancak beyliği yaparak yöneticilik tecrübesi kazanan son Osmanlı padişahıdır.—

LEHİSTAN’IN OSMANLI TOPRAKLARINA KATILMASININ ÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin hakimiyeti Baltık Denizi kıyılarına kadar ulaştı.

FERHAT PAŞA ANTLAŞMASI

Tarih:1590  Taraflar: Osmanlılar –Safeviler

Maddeleri: Tebriz, Karabağ, Gürcistan, Dağıstan ve Şirvan Osmanlılara bırakıldı.

Önemi: Bu antlaşma ile Osmanlılar doğudaki en geniş sınırlarına ulaşmışlardır.

III. MEHMET (EĞRİ FATİHİ)

HAÇOVA MEYDAN MUHAREBESİ (AHÇILAR SAVAŞI-KEPÇE SAVAŞI)

 Tarih:1596   Taraflar: Osmanlı X Avusturya
Sebep: III. Murad döneminde başlayan Avusturya seferlerinde Estergon ve Vişegrad kaleleri Avusturya’nın eline geçmişti.
Sonuç: Haçova, Osmanlıların zaferle sonuçlanan son meydan muhaberesidir.

DURAKLAMA DÖNEMİ

Sokollu Mehmet Paşa’nın 1579’da ölümünden 1683 II.Viyana Kuşatması’na kadar geçen döneme Osmanlı tarihinde Duraklama dönemi adı verilir.

I.AHMET DÖNEMİ

—I.Ahmet padişahlığın Osmanlı soyunun ekber ve erşed ( büyük ve aklı başında olan) olanına geçmesine karar verdi. Böylece padişahların kardeşleri de tahta çıkabildiler. —
—I.Ahmet Sedefkar Mehmet Ağa’ya Sultanahmet Cami’ni yaptırtmıştır. —

ZİTVATOROK ANTLAŞMASI
Tarih: 1606   Taraflar: Osmanlı-Avusturya
Önemi:1- Osmanlı padişahı ile Avusturya kralı protokol bakımından eşitlendi.

2- Zitvatorok Antlaşması Osmanlı Devleti’nin çöküşünün ilk aşamasıdır.

II. OSMAN DÖNEMİ ( GENÇ OSMAN)

–II.Osman, Osmanlı tarihinde ayaklanma sonucu öldürülen ilk padişahtır.

Yenilik hareketlerine girişen ilk Osmanlı padişahıdır. —

HOTİN SEFERİ
Tarih:1621   Taraflar: Osmanlı-Lehistan
Sebep: Lehistan’ın Boğdan’ın iç işlerine karışması
Sonuç: Hotin antlaşması imzalanarak savaş sona erdi. Bu antlaşmayla Boğdan yine Osmanlı egemenliğine girdi.
Önemi: II.Osman Hotin kalesi önünde savaşmayan Yeniçeri Ocağı’nı kaldıracağını açıkladı. Bu kararı onun öldürülmesi ile sonuçlanmıştır.

IV. MURAD

— IV. Murad döneminde 1633’te İstanbul’da büyük bir yangın çıktı. İstanbul’un % 20’si yandı. Bu sebeple IV. Murat yangınlara sebep olduğu gerekçesi ile tütün ve içki içilmesini yasakladı. Tebdil-i kıyafet ederek ( kıyafet değiştirerek) İstanbul’u gezer ve yasağa uymayanları cezalandırırdı. —

REVAN SEFERİ

Tarih:1635   Taraflar: Osmanlı-İran

Sebep: Musul ve Kerkük’ün İran’ın eline geçmesi.

Sonuç: Revan fethedildi.

BAĞDAT SEFERİ

Tarih:1638   Taraflar: Osmanlı-İran

Sebep: İran’ın Revan’ı alması

Sonuç: Bağdat yeniden Osmanlılara katıldı ve IV. Murad Bağdat fatihi oldu.

KASR-I ŞİRİN ANTLAŞMASI

Tarih: 1639   Taraflar: Osmanlı-İran

Önemi: 1-Bu antlaşma Türk İran sınırının çizilmesinde etkili olmuştur.

2-Antlaşma İran ile Osmanlılar arasında 150 yıl süren savaşları sona erdirmiştir.

İÇ İSYANLAR

1-İstanbul isyanları  2-Celali isyanları   3-Eyalet isyanları

İSTANBUL İSYANLARI

Sebepleri:
1-Yeniçeri ağalarının ve saray kadınlarının yönetimi olumsuz etkilemeleri

2-Yeniçeri ocağına askerlikle ilgili olmayan kişilerin alınması

3-Yeniçerilerin cülus bahşişi (tahta geçme ikramiyesi) almak için sık sık padişah değiştirmek istemesi

4-Ulufelerin ( üç ayda bir alınan maaş) zamanında verilmemesi

5-Ulufelerin değeri düşük ( ayarı düşük) akçe ile ödenmesi

6-Devlet adamlarının Yeniçerileri kışkırtması

İstanbul isyanları, II. Osman, IV.Murat ve IV.Mehmet dönemlerinde yaşandı. İsyanlar sonucunda II.Osman Yeniçeriler tarafından öldürüldü. IV. Murat döneminde 17, IV.Mehmet döneminde Vaka-yı Vakvakiye Olayı sonucunda 30 devlet adamı Yeniçeriler tarafından idam edildi. —

CELALİ İSYANLARI

Sebepleri:
1-Eyaletlerdeki yöneticilerin adaletsiz davranması 
2-Haksız dirlik dağıtılması

3-Vergilerin artırılması  4-Askerden kaçanların Anadolu’da eşkıyalık yapması

Sonuç: Celali isyanları şiddetle bastırılmıştır.

—Celali isyanlarına bu ismin verilmesinin sebebi isyanları Yozgat’ta Celal adlı birinin çıkarmasıdır. —

EYALET İSYANLARI

Sebep: Merkezi otoritenin zayıflaması

Sonuç: İsyanlar sonucunda bazı eyaletler Osmanlılardan ayrılarak yarı bağımsız hale geldiler.

XVII. YÜZYIL  ISLAHATLARININ AMACI VE ÖZELLİKLERİ

Amaçları:

1-Devlete eski gücünü kazandırmak   2-Yönetimi, orduyu ve maliyeyi düzeltmek

XVII. YÜZYIL ISLAHATLARININ SONUÇLARI

1-Yapılan ıslahatlar toplumun tümünü kapsamadığı için başarılı olamadı.

2-Olayların sebeplerine inilmek yerine olaylar şiddetle ortadan kaldırılmak istendiği için ıslahatlar başarılı olamadı.

3-Islahatçılar öldüğünde ıslahatlar durduğu için reformlar kalıcı olamadı.

4-Duraklama devri ıslahatları devletin ilerlemesini sağlayamadı ama gerilemesini bir süre geciktirdi.

XVII. YÜZYILIN ISLAHATÇILARI

KUYUCU MURAD PAŞA

—Celali isyanlarını şiddetle bastırmıştır.—

II.OSMAN

1-Başkenti İstanbul’dan Anadolu’ya taşımak istiyordu.

2-Bozulan Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırarak yeni bir ordu kurmak istedi.

3-Kıyafette değişiklik yapmak istedi.

4-Şeyhülislam’ın fetva dışındaki tüm yetkilerini kaldırmak istedi.

5-Saraydaki görevlileri ve Yeniçerileri Türkleştirmek istiyordu.

6-Saraydan evlilik yerine saray dışından evlendi.

IV. MURAT

1-Çeşitli devlet adamlarından gerilemenin sebeplerini rapor halinde hazırlamalarını istedi. Koçi Bey hazırladığı raporla gerilemenin sebeplerini ve çözüm yollarını izah etti.

2-Şiddete dayanan bir disiplin elde etti. Tütün ve içki yasağı getirdi.

KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA

1-Yönetimde ihmali görülen devlet adamlarını cezalandırdı.

2-Osmanlı Devleti’ni yükselme dönemindeki gücüne ulaştırdı.

*Köprülü Mehmet Paşa Osmanlı tarihinde sadarete ilk kez bir iş sözleşmesi yaparak gelen sadrazamdır.

TARHUNCU AHMET PAŞA

1-İlk bütçeyi yaptı.  2-Kişilerin ellerindeki devlet mallarına el koydu.

3-İltizam sistemine (peşin vergi) işlerlik getirdi.

KÖPRÜLÜ FAZIL AHMET PAŞA

1-Orduyu düzenledi.  2-Topçu sınıfını güçlendirdi. 3-Bütçe açığını gidermeye çalıştı.

KÖPRÜLÜ FAZIL MUSTAFA PAŞA

1-Halka ağır gelen vergileri kaldırdı.  2-Devlet işlerine çabukluk kazandırdı. 3-Baruthaneyi kurdu.

4-Halkın devlete olan bağlılığını artırdı.

AMCAZADE HÜSEYİN PAŞA

1-Vergileri halkın ödeme gücüne göre düzenledi.  2-Yerli mallarının kullanımına önem verdi.

3-Paranın değerini yükseltmeye çalıştı.

I. İBRAHİM

—I.İbrahim, Osmanlı tarihinde öldürülen ikinci padişahtır.

IV. MEHMED (AVCI)

 —IV. Mehmed döneminin ünlü sadrazamları:

Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Tarhunca Ahmet Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa —

GİRİT’İN FETHİ

Tarih: 1645-1669  Taraflar: Osmanlı X Venedik

Sebep: 1- Venedik Osmanlı ticaret gemilerine ve hacı taşıyan gemilerine saldırıyordu. 2- Osmanlıların Akdeniz’de hakimiyeti için Girit’in alınması şarttı.

Sonuç: 24 yıllık bir savaştan sonra Girit fethedildi.

Önemi: Kuşatmanın uzun sürmesi Osmanlı maliyesini olumsuz yönde etkilemiştir. Ayrıca Osmanlı donanmasının eski gücünde olmadığını göstermiştir.

UYVAR SEFERİ

Tarih:1663   Taraflar: Osmanlı X Avusturya

Sebep: Avusturya Erdel halkını Osmanlılara karşı isyana teşvik ediyordu.

Sonuç: Vasvar Antlaşması ile savaşa son verildi.

—Bugün birçok Batı dili jargonunda kullanılan "Türk gibi güçlü" (Fr: Fort comme un Turc) deyimi, bu kalenin fethinden doğmuş olup, tam hali "Uyvar önünde bir Türk gibi güçlü" şeklindedir.—

VASVAR ANTLAŞMASI

Tarihi:1664   Taraflar: Osmanlı-Avusturya

Önemi: Erdel Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmaya devam etti.

BUCAŞ ANTLAŞMASI

Tarih:1672   Taraflar: Osmanlı-Lehistan

Önemi: Osmanlıların batıda toprak kazandıkları son antlaşmadır.

ÇEHRİN SEFERİ

Tarihi: 1678  Taraflar: Osmanlı- Rusya

Sebep: Rusların, Osmanlı himayesindeki Kazaklara saldırması

Sonuç: Çehrin Kalesi alındı ve Ruslarla Çehrin

(Bahçesaray) Antlaşması imzalandı.

ÇEHRİN (BAHÇESARAY) ANTLAŞMASI

Tarih: 1678  Taraflar: Osmanlı-Rusya

Önemi: İlk Osmanlı-Rus Antlaşmasıdır.

II.VİYANA KUŞATMASI (1683)

Sebebi: Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Viyana’yı alırsa Kanuni dönemindeki güçlü duruma dönüleceğine inanıyordu.

Sonuç: Viyana alınamadı.

VİYANA’YI ALAMAMAMIZIN SEBEPLE

1-Viyana’nın savunmaya müsait oluşu.

2- Askerin yiyecek sıkıntısı çekmesi.

3- Askere Viyana’yı yağmalama izni verilmemesi.

4- Kırım Hanı Murat Giray’ın Merzifonlu Kara Mustafa ile arası açık olduğundan Haçlı ordusunun Tuna nehrini geçmesine izin vermesi.

VİYANA KUŞATMASININ ÖNEMİ

1- Viyana bozgunundan sonra Osmanlılar savunmaya çekildiler. Bu savunma 1922 Sakarya Meydan Muharebesi’ne kadar sürdü.

2- Viyana bozgunundan sonra Avrupalı devletler (Avusturya, Venedik, Malta, Lehistan ve Rusya) Kutsal İttifak’ı kurdular ve Osmanlılara hep beraber saldırmaya başladılar.