HAVASS-I HÜMAYUN

Osmanlı Devleti’nin yükselme devrinde, zaptedilen araziden Hazine’ye ayrılan kısım.

Osmanlı Devleti, ele geçirdiği toprakları; tımar, zeamet ve has adıyla üç sınıfa ayırırdı. Mesela, 500 köylü bir sancağın, 200 veya 300 köyü ikişer, üçer köy olarak 80-90 tımara ayrılır; başarılı askerlere dağıtılırdı. Geride kalan köyler zeamet ve has olarak; vezirlere, beylerbeylerine, sancak beylerine ve diğer gerekli görülen kişilere dağıtıldıktan sonra kalanı, "havass-ı hümayun" olarak devlete bırakılırdı.

Havass-ı hümayun adıyla yazılan tımardan farklı değildi. Arazi eski sahipleri tarafından ekilip, biçilir; yalnızca öşür ve sair geliri devlet namına tahsil edilirdi. Tahsilat, darphane-i amire’den tayin edilen kethüdalar ve eminler aracılığıyla yapılırdı.

Tanzimat’la birlikte tımarları ortadan kaldırılınca bu müessesede tarihe karıştı.