SANCAK BEYİ

Osmanlı Devleti’nde eyalet teşkilatıyla tımar usulünün uygulandığı zamanlarda, beş-on ilçelik yerin mutasarrıfı ile sipahisinin idare amirine verilen addır. Osmanlıların ilk devirlerinde, beylere ya da hükümdar evladlarına has olarak verilen mıntıkalara "Sancak"’ denilirdi. Bu sancakları idare edenlere de "Sancak Beyi" adı verilirdi.

Sancak teşkilatı, diğer Türk beyliklerinde olduğu gibi Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu sırasında da aynı usul uygulanmıştır. Osman Bey, idaresi altındaki yerleri kardeşi, oğul ve silah arkadaşı olan aşiret beylerine "beylik" olarak vermişti. Orhan Bey de, idaresi altındaki yerlere, oğul ve sonra beyler tayin etmişti.

Orhan Gazi’nin ölümünden sonra, Sultan I. Murad’ın tahta geçişinden itibaren yapılan bir değişiklikle devlete iştirak hakkı aileden alınarak, beylikler, hükümdar oğullarına inhisar ettirilmiştir.

Yıldırım Bayezid devrinde oğullarından Ertuğrul, Süleyman, İsa ve Mehmed Çelebilerden her biri, Anadolu beylerinden zapt edilen yerlerde sancak beyliği yapmışlardır.

XVI. yüzyıl sonlarına kadar devam eden bu usul kaldırılmış, bu tarihten sonra şehzadelere sancak beyliği verilmemiştir.

Sancak beyleri, işgal ettikleri sancakların önemine göre derecelere ayrılmışlardı. Dirliği dört yüz bin akçaya varan sancak beyi, beylerbeyi olabiliyordu. Sancak beyleri, beylerbeyleri gibi emeklilik hakkına sahiptiler. Altmış bin akçe ile emekli olurlardı. Ayrıca evlatlarına zeamet verilirdi.

Sancak beylerine "Ümera" denilirdi. Bunlar, sancaklarındaki davalara bakar, şeriat hükümlerine göre karar verirlerdi.

Sonraları, beylerbeyliklerinde olduğu gibi sancak beylerinin hasları da azaltılmıştır.

II. Mahmud zamanında vilayet idaresinin uygulanması üzerine sancak beyleri, "Mutasarrıf" unvanını almışlar, görev ve yetkilerinde de değişiklik yapılmıştır.