MEKKE

Suudi Arabistan’da Müslümanların kutsal saydıkları Kabe’nin bulunduğu şehir.

Mekke’ye ilk yerleşenler Kureyşlilerdir. İslamiyet bu şehirde doğmuştur. Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göç etmesiyle Mekke o dönemdeki güçlü iktisadi hayatını kaybetti. Dört halifeden sonra Mekke’de yönetimi ellerine geçiren Emeviler şehre büyük önem verdiler. 750’de Mekke Abbasilerin eline geçti. 960 yılında Ali soyundan gelenlere şerif denmeye başlandı. Mekke şeriflerinin ortaya çıkışı ile beraber Mekke, Medine’nin sahip olduğu itibarı kazanmıştır. Mekke daha sonra Eyyubilerin eline geçti. Eyyubi şehzadesi Mesud şehrin yönetimim kumandanlarından birine verdi. Hulagu Bağdat’ı alınca halifeyi öldürdü (1258). Mısır’daki hakimiyet de Eyyubilerden Memluklara geçti.

1517’de Mısır, Sultan Yavuz Selim tarafından alındı. Osmanlılar zamanında Mekke, şerifler tarafından yönetildi. Şerif Hasan’ın ölümüyle Mekke’de karışıklıklar çıktı. Sünni Osmanlılar ile Şii İranlılar arasında mücadeleler başladı. IV. Murad, Şii İranlıların Mekke’den çıkarılmasını emretmesi ve bunların hacca gelmelerini yasaklaması üzerine gerginlik daha da arttı. Mekke valisi Şiileri Mekke’den uzaklaştırdı. Ancak şerifler bunların eskisi gibi hac yapmalarına izin verdiler.

Mekke Vahhabi tehlikesine kadar sakin bir dönem geçirdi. İlk Vahhabi tehlikesi, Şerif Galib zamanında görüldü (1788-1813). Galib ayaklanmayı bastırmak istediyse de başarıya ulaşamadı. Şerif ailesinden Mesud Mekke’ye girdi ve Galib Cidde’ye çekildi (1803). Mekke’ye giren Mesud, bütün türbeleri yıktırdı, peygamberi yücelten sözleri ezandan çıkardı. Şerif Galib aynı yıl şehri kuşatmışsa da başarılı olamamış ve Vahhabi hakimiyetini kabul etmiştir.

Osmanlılar önce bu olaylara karışmadılar. Ancak 1807’de Vahhabilerin Suriye ve Mısır’a ait hacı kervanlarını soymaları üzerine Kavalalı Mehmed Ali Paşa’ya Hicaz’ı alma görevi verildi. Mehmed Ali Paşa 1813’de Mekke’yi aldı ve Galib’in yeğeni Yahya b. Serur’u şerif yaptı. Bu şekilde Vahhabilerin şehir üzerindeki ilk hakimiyetleri son buldu. 1827’de Mehmed Ali Paşa, Yahya’yı görevinden uzaklaştırdı ve Muhammed b. Avn’ı Mekke şerifi tayin etti. Daha sonra Zavi Zeyd iktidara getirildi. 1855’de Osmanlılar Muhammed b. Avn’ı tekrar iktidara geçirdiler. Onun ölümüyle halkın sevdiği Abdullah yönetimi ele aldı. Onun döneminde Mekke’de asayiş sağlandı. Abdullah’tan sonra sırasıyla Hüseyin (1877), Abdülmuttalib (1880) şerif oldular. 1882’de Osman Paşa, Mekke valisi tayin edildi. Osman Paşa Abdullah’ın şerif olması için çalışınca, Osmanlılar Osman Paşa’yı geri çağırdılar ve Avnülürrefik’i şerif tayin ettiler (1882). Osman Paşa’nın yerine de Cemal Paşa tayin edildi. Kısa bir süre sonra bu göreve Safvet Paşa getirildi. 19O5’de Ali şerif tayin edildiyse de 1908’de görevi sona erdi ve yerine Hüseyin son şerif olarak iktidara getirildi.

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesiyle Hüseyin bağımsızlığını ilan etti. Kısa bir süre sonra Necd Sultanı Abdülaziz İbni Suud, Taif ve Mekke’yi eline geçirdi (1924).

1926’da İbni Suud Hicaz Kralı ilan edildi.