MEHMED PAŞA (SOKULLU) (1505-1579)

Osmanlı devlet adamı.

Bosna’da (Sokol) doğdu. Müslüman olmadan önceki adı Bayo’dur. Sultan Kanuni Süleyman zamanında devşirilerek Edirne Sarayı’na getirildi ve Mehmed adını aldı. Bir süre Edirne Sarayı’nda kaldıktan sonra İstanbul’a getirilerek Enderun’a alındı. Hazine Odası ve Has Oda’da çalıştıktan sonra birçok görevlerde bulundu. Barbaros’un ölümüyle kaptan-ı derya, 1549’da da Rumeli beylerbeyi oldu. 1551 ‘de Erdel seferine çıktı. Bu sefer sırasında 12 kale fethedildi. 1552’deki Erdel seferine vezir Kara Mehmed Paşa’nın maiyyetinde katıldı. 1552’de açılan Nahcivan seferi sonunda üçüncü vezir olarak Divan-ı Hümayun’a alındı. 1555’te Düzmece Mustafa’ya karşı yapılan seferde görevlendirildi ve Düzmece Mustafa yakalandı.

Beyazid ve Selim arasındaki mücadelelere karıştı ve 29 Mayıs 1599’da Konya Ovası’nda iki kardeş arasındaki savaşı Selim’in kazanmasında büyük rol oynadı. 1561’de ikinci Vezirliğe getirildi, 1565’te de sadrazam oldu. 1566’da Avusturya’ya savaş ilan edilmesinde etkili oldu; savaşı Kanuni adına yönetti. Zigetvar Kalesi’nin alınmasından bir gün önce Kanuni öldü. Sokullu padişahın ölümünü 1 hafta sakladı.

Yeni padişah II. Selim Sokullu’yu aynı görevde bıraktı. II. Selim’in cülus bahşişini vermekten çekinmesi üzerine askerler ayaklandılar. Sokullu bahşişin verilmesini sağlayarak askerleri yatıştırdı. Bu sırada meydana gelen Yemen ve Basra ayaklanmalarını da bastırdı. Avusturya ile barış imzalandı. Sokullu, İslam devletleriyle olduğu kadar Asya’daki Türk devletleri ile de iyi geçinmeye çalıştı. Don ve Volga ırmakları arasında bir kanal açmayı ve bu kanalla Hazar Denizi’ni Karadeniz’e bağlamayı düşündü. Kanal inşaatı Rusların saldırısı ve Kırım Hanı’nın gerekli çabayı göstermemesi yüzünden sonuçlandırılamadı. 1570’de Kıbrıs meselesi ortaya çıktı ve Kıbrıs fethedildi. Bunun üzerine 1571’de İnebahtı’da birleşik Hıristiyan donanması (Papalık, İspanya ve Venedik) Osmanlı donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı. Kış döneminde yeni bir Osmanlı donanması inşa edildi. Venedik barışı kabul etti (1573). Piyale Paşa ve Kılıç Ali Paşa kumandasındaki donanma Tunus ve Halkülvad Kalesi’ni aldı (1574). Bu sırada III. Murad tahta çıktı.

Sokullu, III. Murad döneminde de sadarette kaldı. Sokullu’nun İran seferine taraftar olmasıyla beraber, bu dönemde İran’a savaş açıldı. Sokullu’nun son önemli işi Fas Sultanlığı’nın saltanat kavgalarına karışmasıdır. Sokullu’nun son dönemde itibarı sarsılmış, yakın adamlarından Feridun Bey azledilmiştir. 12 Ekim 1579’da Sokullu bir ikindi divanında derviş kılığına girmiş bir kişi tarafından öldürülmüştür.