MAARİF NEZARETİ

Osmanlı Devleti’nde eğitim kuruluşlarını yönetmek üzere meydana getirilmiş bir teşkilattır.

Tanzimat Fermanı’nın ilan edildiği (1839) tarihe kadar bu görevi Evkaf nezareti yürütmekteydi. Osmanlılarda eğitimle ilgili kuruluşlar şunlardır: Meclis-i Umur-ı Nafia, Dar-ı Şura-yı Babıali ve Divan-ı Ahkam-ı Adliye. Bunlardan başka 1838 yılında açılan rüştiye mekteplerinin idaresine bakmak üzere Mekatib-i Rüştiye nezareti kuruldu. Daha sonra sıbyan mekteplerini düzene koymak, aynı zamanda rüştiye mekteplerinin sayısını arttırarak buralarda da öğrenimi düzene koymak ve bir Darü’l-fünun açmak amacıyla geçici bir "Maarif Meclisi" kuruldu. Bu meclisin adı "Meclis-i Maarif-i Umumiye" olarak değiştirildi (1841) ve doğrudan doğruya sadrazama bağlandı.

Devlet teşkilatında yapılacak ıslahat hakkındaki 18 Şubat 1856 tarihli fermanla, kabineye giren bir kimsenin başında bulunacağı Maarif-i Umumiye Nezareti kuruldu (17 Mart 1857). Tıbbiye Mektebi dışında kalan bütün okullar yeni kurulan bu nezarete bağlandı. Ders kitaplarının yabancı dillerden Türkçe’ye çevrilmesi usulünün benimsenmesi ile nazıra, danışma yönünden yardımcı olacak bir meclisin kurulmasına karar verildi (1860). Yayınlanan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile Maarif Nezareti güçlendirildi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi hükumetinin kurulmasıyla (4 Mayıs 1920) Türkiye’deki iki maarif teşkilatı birlikte çalıştı. Biri İstanbul’da Maarif nezareti, diğeri de Ankara’da Maarif vekaleti idi.