GEDİKLİ

Osmanlı Devleti’nde ilk defa Yeniçerilerin çevresinde eskilikleri sebebiyle bazı haklara sahip olanlar hakkında kullanılmış bir tabirdir.

Yeniçeri Ağası’nın çevresindekilere "Ağa Gediklileri" denirdi. Bunlar, diğer Yeniçerilerden ayrılmak için bellerine baştan aşağı sarkan seraser denilen kumaştan kuşak sararlardı. Bu kuşaklı Ağa Gediklilerinin birincisi ağanın en yakın hizmetkarı ve başmehteri idi. Ondan bir derece aşağı olan orta mehter, Ağa Divanı’nı düzenler ve temizliğe bakardı. Küçük mehter ise Ağa kapısındaki talimhaneyle ilgilenirdi. Bu gedikliler terfi edince bölükbaşı, küçükçavuş, çavuş vekili ve çavuş olurlardı.

Daha sonraları kullanılan "Gedikli Efendiler" tabiri Hazine-i Hümayun’da bulunan ithalat ve ihracat defterleriyle diğer kayıtları tutan dört memurun unvanı idi. Divan-ı Hümayun hocaları arasında sayılan kıdemli katipler hakkında da "Gedikli Katibi" unvanı kullanılırdı. Enderun koğuşları ve odalarında seçimle görevlendirilen eh kıdemli gediklilere "Gedikliler Muhtarı" denirdi. "Gedikli Müteferrikalar" ise zeamet ve tımar sahibi olan müteferrikalardı. İstanbul bedesteninde daimi görevli olan tellala da "Gedikli Tellal" adı verilirdi.

Padişahların şahsi işlerine bakan ve harem dairesinde bulunan en kıdemli cariyeye de "Gedikli Usta" denirdi.

Gedikli Çavuşlar:

Teşrifatta fermanları valilere ulaştırmada ve bazı nüfuzlu kimselerin öldürülmeleri işlerinde görevlendirilenler için kullanılan bir tabirdir. Taşraya herhangi bir vezirin tutuklanması veya öldürülmesi için gönderilen Gedikli Çavuşlar, çoğunlukla esnaf ve tüccar kıyafeti giyerlerdi. Ellerinde yapacakları işi gösteren ferman ve padişah buyruğu bulunurdu. Eğer gerekirse bulundukları yerin yeniçeri ve serdarından yardım isterler, aldıkları emre göre kesilen başı İstanbul’a götürürlerdi.

Gedikli Çavuşlar XVI. yüzyılın ikinci yarısında ecnebi sefarethanelerde muhafızlık görevinde bulunmuşlar, fakat daha sonra bu görevi yeniçerilere bırakmışlardı. Aynı yıllarda ecnebi devletlerde memuriyetlik görevlerinde de bulunmuşlardı.