ENDERUN AĞALARI

Osmanlı İmparatorluğu’nda, Topkapı Sarayı’nın Babüssaade’den sonra gelen kısımlarında hükümdarın hizmetiyle görevli kişilerin adı.

Darüssaade Ağası’nı da kontrolü altında bulunduran, Babüssaade Ağası, Enderun’un da yöneticisidir. Bundan sonra gelen hazinedarbaşı, kilerbaşı ve saray ağası da Enderun yönetiminden sorumludurlar, ikinci grup yöneticiler arz ağaları, hasodabaşları, silahdarlardır. Üçüncü grup yöneticiler ise tülbent ağası ve miftah gulamıdır. Bunlara kapıcılarbaşı, çavuşbaşı, bostancıbaşı, darüssaade ağası da katılabilir.

Enderun Ağaları, padişahın her türlü hizmetinde bulunur; ona arkadaşlık, yoldaşlık ederek eğlenmesini, rahatça çalışmasını, mutlu olmasını sağlarlardı. Zaman zaman padişahın müşavirliğini yapar, zaman zaman da zayıf mizaçlı hükümdarları kontrolleri altına alarak onları yönetirlerdi. Bunlar, padişahın Harem-i Hümayun dışındaki hayatından da sorumlu olduklarından birun (dışarı, harici) yetkilileri ile devamlı temas halinde bulunurlardı. XVII. yüzyıldan itibaren padişahların üstün kişi olma özellikleri kayboldukça, Enderun ağalarının padişahlar üzerinde etkileri giderek arttı. Bunun sonucu olarak da divan-ı hümayun sadrazamla veya kapıkulunun liderleri olan yeniçeri ağalarıyla saray oyunlarının çevrildiği bir ortam hazırlanmış oldu. Başarılı kişiler rakip görüldü. Ortadan kaldırıldı. Bunun için gerektiğinde şehirde halk arasında veya sarayda valide sultan ve kadın efendilerle işbirliği yapılarak karşılıklar, ayaklanmalar, çıkarıldı. Bazen de efendileri olan padişahların tahttan indirilmelerine, öldürülmelerine yol açarak; ülke siyasetinde görülmeyen el olarak rol aldılar.