BAŞTARDA

Buharlı gemilerin icadından önce Osmanlıların kullandıkları savaş gemilerinden birinin adı.

Bastarda, bir cins küçük gemi, kadırganın küçüğüdür.

Yelkenle ve kürekle hareket eden gemilerde oturak "birim"di. Oturak sayısı çoğaldıkça gemilerin adı da değişiyordu. İşte bunlardan 26-36 oturaklı gemilere baştarda denilirdi. Bu gemilerin büyüklük itibariyle birbirinden farklı olmak üzere birkaç çeşidi vardı.

En büyüğü olan 36 oturaklısı "paşa bastardası" adını alıyordu. Bu gemilerin uzunlukları 210’dan 216 Osmanlı kademidir (yarım arşın uzunluğunda bir ölçü olup, 34 cm).

Bastardaların kadırgalarda olduğu gibi baş taraflarına üçer top konulduktan başka çıkmaları üzerine de dörder beşer top yerleştirilirdi. Paşa gemisi olduğuna işaret olmak üzere kıç kamaraları üzerinde üçer fener yakılırdı.

Paşa baştardasına 84’ü gemici ve topçu, 216’sı savaşçı ve 500’ü de kürekçi olmak üzere 800 mürettebat bulunurdu.

Orta baştardada, 26 oturak olup, uzunluğu 171 kademdir. Bir çeşit daha baştarda vardır ki, buna "hünkar gemisi" adı verilir. Bunda da alamet olarak üç fener yakılırdı.

Bir baştarda, 6 mavna, 40 da kadırga bir donanmayı teşkil ediyordu.