TARİH TEST TEKNİKLERİ
ÖNSÖZ
Hazırladığımız bu kitaba başlamadan önce öğrencilerimize tarih dersinde daha başarılı olmaları amacıyla bazı ön bilgiler vermeye çalışacağız.
Şüphesiz ki büyük bir yarış içerisindesiniz. Bu yarışta yanlış yapacağınız her soru sizi amacınızdan biraz daha uzaklaştıracaktır.
Uzun öğretmenlik yaşamımda öğrencilerden sürekli karşılaştığım şikayet veya hataları da göz önünde bulundurarak bu çalışmayı hazırladım. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır.
A) Tarih dersine çalışma kuralları
B) Test çözmede ip uçları
C) Üniversite sınavlarındaki tarih soru çeşit ve teknikleri
A) TARİH DERSİNE ÇALIŞMA KURALLARI
1. Tarih Dersi Hakkındaki Temel Hatalar
Tarihin bir ezber dersi olduğu
Tarihin basit hikayelerden oluştuğu ve son bir ayda halledilebileceği
Tarih dersinin çok sıkıcı olduğu
Ezberi kuvvetli olmayanın tarih sorularını yapamayacağı
Tarihe sürekli çalışmama rağmen testlerde başarılı olamıyorum şeklindeki şikayetleri
Tarihe çalışmama rağmen olayları karıştırıyor veya unutuyorum sızlanmalar
UYARI: Hocanıza derste anlamadığınız yerler hakkında soru sormaya çekinmeyiniz. Unutmayınız ki bilgiye ulaşmanın yolu sorulardan geçer.
Öncelikle, yukarıdaki bakış açısına sahipsek bunları bir tarafa atalım. Bunlar klasik öğrenci sızlanma ve bahaneleridir. Şimdi bu durumu nasıl aşacağımızı görelim.
2. Tarih Dersine Çalışılırken Dikkat Edilecek Noktalar
Öncelikle dersi derste öğrenme mantığıyla hareket ederek, sınıfta hocayı dinleme ve anlamadığınız yerler olduğunda anında sorular sorarak bilginizi pekiştirmeye çalışmalısınız.
Derste anlatılan konular, eve gidildiğinde öğrenilinceye kadar tekrarlanmalıdır.
Bundan sonra, konuyla ilgili en az yüz test sorusu çözülmelidir.
Derse çalışılırken ve test çözerken kafanıza takılan problemler tespit edilerek dersin öğretmenine sorulmalıdır.
Derslere çalışılırken, yardımcı kaynaklardan da yararlanmalıdır. Özellikle tarih atlaslarından yararlanmalı, derslere haritanın eşliğinde çalışılmalıdır.
Not: Sizin için en büyük yardımcı kaynak öğretmeniniz olmalıdır. Öğretmeninizi değerlendirmesini öğrenmelisiniz.
Gerekirse, yazarak da çalışılabilinir. Buna göre; konunun özetini kendi ifadelerinizle çıkarabilirsizin.
En iyi metod öğreterek öğrenmedir. Bunu kendinizde de uygulayabilirsiniz. Üniversite sınavlarına hazırlanan bir arkadaşınızla birlikte derslere çalışmalı, konuları sırayla birbirinize anlatmalı, birbirinizin eksikleri anında tamamlamalı ve sorular sormalısınız.
Konuları kuru bir ezberleme mantığı ile değil olayların neden ve sonuçları, ayrıca daha önceki olaylarla olan bağlantıları göz önüne alarak çalışmalısınız.
Ders çalışırken önemli yerleri altı çizilmeli, hatta gerekirse özeti çıkarılmalıdır. Konu bittiğinde bu önemli noktalara bir daha çalışılmalıdır.
Derslere önceden hazırlıklı gelmeli ve öğretmeninizin anlattığı, özellikle üzerinde önemli durduğu konuları not etmelisiniz.
B) TEST ÇÖZMEDE İPUÇLAR
Test Çözmede Dikkat Edilecek Noktalar
Evde kendi kendinize test çözerken nelere dikkat edeceksiniz?
Soruları dikkatle okumalı ve yaptığınız hataları kendiniz bulmalı, neden hata yaptığınızı siz tespit etmelisiniz.
Hatalarınız bilgi eksiklikten kaynaklanıyorsa, o konuyu iyice öğrenmelisiniz.
Hatalarız dikkatsizlikten kaynaklanıyorsa, örneğin, olumsuz soruları olumlu algılıyorsanız, bu büyük bir tehlike olduğundan soruları daha dikkatli okumalısınız.
Hatalarınız, yanlış mantık yürütmelerden ve yorumdan kaynaklanıyorsa, olayların püf noktalarını ve yorumlarını iyice düşünmeli ve eğer işin içinden çıkamıyorsanız, hocanızdan yardım istemelisiniz.
Hatalarınız, sürekli aynı tür soru tekniklerinden kaynaklanıyorsa bu soru teknikleri üzerinde iyice düşünmeli gerekirse hocanızdan yardım istemelisiniz.
Ayrıca, zaman tutarak test çözmelisiniz. 20 soruyu kaç dakikada çözebiliyorsunuz? Örneğin 20 soruyu 15 dakikada çözebiliyor musunuz? 15 dakikada kaç tanesini çözüyor ve kaç yanlışınız çıkıyor? Sürekli çalışarak daha az zamanda daha çok soru çözme ve daha az hata yapmaya çalışmalısınız. Unutmayınız ki gireceğiniz imtihanda zamanla yarışacaksınız.
Test çözmede dikkat edilecek diğer noktalar
Soruların olumlu veya olumsuz olup olmadığına dikkat edilmeli
Soru dikkatli okunmalı ve ne istediği iyi anlaşılmalı
Soru okunurken, ip ucu olabilecek noktaların altı çizilmelidir. Bu alışkanlık, bazı önemli ip uçlarını kaçırmamanızı sağlayacaktır.
Paragraf türü sorulara yönelirken, soru kökü önce okunmalıdır. Yani paragrafta neleri aramanız gerektiğini bilmelisiniz.
Testlerde eleme metodunu da kullanabilirsiniz. Bildiğiniz soruları eleyerek doğruya ulaşabilirsiniz.
Sınavda dikkate edeceğiniz noktalar
Sizi zorlayan ve uğraşacağınızı hissettiğiniz soruları sonraya bırakarak bildiğiniz sorulara yönelin. Bu size zaman kazandıracaktır. Çünkü, belki üzerinde düşündüğünüz bu soruyu hiç çözemeyecek ve zamanınızın çoğunu alacaktır.
Sorularınızı bitirdiğinizde kesinlikle kontrol etmeden sınavdan çıkmayın. Ayrıca, cevap kağıdınızı herhangi bir kaydırma durumuyla karşılaşmaması için tekrar tekrar kontrol edin.
Soruları kesinlikle yarım yamalak okuyarak çözmeyiniz. Yani bu çok kolay demeyiniz. Belki de düşündüğünüz şeyleri değil farklı bazı noktalar istenmektedir.
Kesinlikle ilk seçeneğe bakıp da onun doğru olduğunu düşündüğünüzde diğerlerini okumamazlık etmeyiniz. Belki de cevap diğer seçeneklerdedir. Veya daha kuvvetli bir seçenek bulunmaktadır.
ÖSS imtihanında bilgiye dayalı yorum soruları gelirken, ÖYS’de tamamen bilgiye dayalı sorular gelmektedir. ÖSS’de öğrencinin yorum ve mantık yürütme gücü sınanırken, ÖYS’de konu hakkındaki bilgisi ve konuya olan hakimiyeti ölçülmektedir.
C) ÜNİVERSİTE SINAVLARINDAKİ TARİH SORU ÇEŞİT VE TEKNİKLERİ
4. Tarih Test Tekniği
Bu bölümde üniversite imtihanında en çok kullanılan tarih testlerindeki soru tekniği ve bunları çözümünde dikkate edeceğiniz noktalar anlatılacaktır.
Üniversite sınavında genellikle testlerde sıkça kullanılan ifadeler şunlardır.
a) Paragraf soruları
Paragraf sorularının çözümünde iki metod kullanılır.
1. Sadece paragraftaki bilgiler dikkate alınarak soruyu çözme
2. Paragraftaki bilgiler dikkate alınarak ve konu ile ilgili diğer bilgileri de kullanılarak soruyu çözme
Not: Paragraf soruları da olumlu ve olumsuz şeklinde olabilmektedir.
Paragraf sorularında; yukarıda tek bir paragraf şeklinde olabileceği gibi, iki veya daha fazla paragraf şeklinde de olabilir. Bu paragrafların ortak sonuçları veya bu paragraflardan hangisine ulaşılamayacağı gibi sorular yöneltilebilir.
UYARI: Paragraf soruları genellikle şu ifadelerle başlar. Buna göre, bu parçaya göre, bu davranış, bu bölge gibi ifadeler. Bu cümleler, bir önceki bilgileri paragraf konumuna sokmaktadır.
b) Durum, Hüküm-Yargı, Yargı-Durum
Durum: Durum sorularında, önce bir paragraf verilir. Bu paragrafta bazı durumlar, olaylar anlatılır. Öğrenciden bu durumun yol açtığı sonuçlar veya bu durumun doğal sonucu sorulmaktadır. Bu tür sorularda da olumlu veya olumsuzluklar istenebilmektedir.
Hüküm-Yargı: Bu tür sorular bir nevi önerme türüdür. Önce olayla ilgili bir hüküm ve bu hükümle ilgili bir durum gösterilmekte ve hüküm ile yargı arasındaki bağlantı, çelişki veya ortak nokta sorulmaktadır.
Örnek:
Osmanlı Anayasasının Hükmü:
Osmanlı Mebusan Meclisi’ni açma ve kapatma yetkisi padişaha aittir.
Durum: Seçimle gelen üyelerden oluşan son Osmanlı Mebusan Meclisi’ni İngilizler basmış, bazı milletvekillerini tutuklamış, tutuklanamayanlardan bir kısmı Anadolu’da yeni açılan TBMM’ye katılmıştır.
Yukarıda verilen durumun Osmanlı Anayasasının hükmüyle bağdaşmayan yönü aşağıdakilerden hangisidir?
1997 ÖYS
Çözüm:
Osmanlı Anayasasıyla, mevcut durum arasındaki çelişki sorulmaktadır. Anayasaya göre meclisi açma ve kapatma yetkisi padişaha ait olduğu halde, İngilizler meclisi kapatmışlardır. Yani doğru cevaba seçeneklere bakmadan kendiliğinden ulaşmış olduk. Burada Anayasa ile çelişen meclisin padişah tarafından değil, İngilizler tarafından kapatılmasıdır. Cevap olarak verilen seçeneğe bakalım.
“İngilizlerin, Osmanlı Mebuslar Meclisi’ni çalışmaz hale getirmesi”
Yargı-Durum: Önce genel bir yargı verilmektedir. Bu yargının yol açtığı durum gösterilmekte ve bu ikisinin yol açtığı doğal sonuç veya bu iki durumun uzantısı sorulmaktadır.
Örnek:
Yargı: Dil ulusal duygunun gelişmesinde başlıca etkendir.
Yukarıda verilen yargı ile durum arasında ilişki kurulduğunda, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
1997 ÖYS
Çözüm:
Seçeneklere bakmadan, bu iki durumun sonucunun ne olabileceğini kendimiz tesbit edelim. Dil; ulusal duygunun gelişmesinde bir etken ve Türkiye Cumhuriyeti de bir ulusal devlet olduğunda, Türk ulusal duygunun gelişmesinde, Türk dili de bir etkendir. Yargısına ulaşabiliriz.
Şimdi cevap olarak verilen seçeneğe bakalım.
“Türk dilinin siyasi rejimin gelişmesinde temel öğelerden biri olduğuna”
Görüldüğü gibi, sadece iki olayın bizi ulaştırabileceği sonucu düşündüğümüzde kendiliğinden doğru cevaba ulaşabiliriz.
c) Kronoloji
Kronoloji sorularında olayların tarihleri sorulmaktadır. Bunlar da kendi aralarında bir çok bölümlere ayrılmaktadır.
Seçeneklerde bazı olaylar verilerek bunlardan hangilerinin önce veya gelmektedir.
Not: Kronoloji sorularını çözebilmenin tek yolu olayların tarihini bilmektir. Fakat bazen bilinen bir iki tarih ile de sonuca ulaşılabilir.
d) Nerede
Nerede soruları; olayların geçtiği yerleri sormaktadır. Bu tür sorulara karşı uyanık olabilmek için konulara çalışırken, olayların geçtiği bölgelere de dikkate edilmelidir.
e) En iyi, fazla, en fazla, en, az, en az, en önemli, daha, daha fazla, asıl, temel
Bu tür sorularda genellikle seçeneklerin tümü de doğrudur. Burada istenen seçenekler içerisinde olayın asıl nedeni veya “en az” gibi sorularda ise, olayın olmasına en az katkıda bulunan seçenek sorulmaktadır.
f) Hangisi
Genellikle isim, yer ve olayların adları sorulduğunda bu ifade kullanılmaktadır.
g) İlk, Son
Testlerde en çok kullanılan soru ifadesidir. Özellikle ÖSYM açısından tarihteki ilk ve sonlar önemlidir. Bunlara yönelik yoğun olarak soru gelmektedir. Bu bağlamda, öğrencilerin ilk ve son olaylara dikkat etmeleri gerekmektedir.
h) Nedenidir, sonucudur, amacıdır
Neden-Sonuç; Sebep-Sonuç: Neden-sonuç, veya sebep-sonuç ilişkisi, tarih açısından önemlidir. Çünkü olaylar arasında sebep ve sonuç açısından bir bağlantı vardır. Bu bağlantıyı ölçmeye yönelik sorular da gelmektedir. Amaçtan kasıt da olayın nedenini öğrenmektir. Yani nedensellikle aynı anlamı ifade etmektedir.
Neden ve sonuç ilişkilerinde Türkçe’deki zaman ilişkisi kullanılabilir. Sonuç; her zaman kronolojik olarak nedenden sonra olacağı için olayların kronolojik zamanları göz önünde bulundurulmalıdır.
ı) Değildir, yoktur, olamaz, imkansız, -me, -ma
Bu ifadeler, olumsuzluk içermektedir. Olumsuz ifadeler, öğrencilerin en çok dikkatinden kaçan soru turudur. Ayrıca, olamaz, imkansız gibi sözlerde seçenekler arasında en uzak olanın istenmekte olduğu görülmektedir.
i) Ortak, farklı, benzer
Seçenekte verilen olayların ortak, farklı veya benzer yönleri sorulmaktadır. Bu tür sorular genellikle iki veya daha fazla paragraf veya maddelerden oluşmakta, bunlar arasındaki ortak, farklı veya benzer yönleri istenmektedir. Bu tür sorularda parçadaki bilgiler dikkate alınmalıdır.
j) Siyasi, sosyal, askeri, dini, kültürel, ekonomik
Soruda bazı olaylar anlatılmakta ve bunların siyasi, sosyal, kültürle, dini, ekonomik ve askeri yönü sorulmaktadır. Bu tür soruları cevaplayabilmek için hangi ifadelerin hangi alana girdiği iyi bilinmelidir.
k) Yukarıdaki, aşağıdaki
Yukarıdaki: Sorularda en çok kullanılan ifadeler bunlardır. Bu ifadeler, kendilerinden bir önceki cümlenin paragraf olduğunu göstermektedir. Bu ifadelerle başladığına göre, seçenekler paragraflar dikkate alınarak çözülmelidir.
Aşağıdaki: Bu ifade ile başlayan sorular genellikle bilgiye dayanılmaktadır.
l) Karşılaştırma
İki veya daha fazla paragraf karşılaştırılarak bunların ortak, benzer veya farklı, ayrılan yönleri sorulmaktadır.
m) Maddeli sorular
Bazı sorularda maddeler halinde önce sıralanmakta ve bu maddelerin ulaştırdığı ortak nokta, ayrılan yönler, farkları, farklı olanları gibi noktalar sorulmaktadır.
n) Yorum
Bazı sorularda da yorumlar verilmekte ve bu yorumu en iyi açıklayan seçenekler sorulmaktadır. Veya, bazı seçenekler verilmekte (özellikle anlaşma maddeler, kongreler, anayasa maddeleri gibi) bunlardan hangi yoruma ulaşıldığı sorulmaktadır.
Sevgili Gençler;
Tarihe çalışırken bunun zor bir iş olmayıp, bir hikaye okurmuş gibi zevk almaya çalışmalı ve sıkılmamalısınız. Unutmayınız ki insan severek yaptığı her işte başarılı olur.
Hepinizde başarılar diler, Allah’ın size yardımcı olmasını temenni ederim.
İbrahim Halil ER
Tarih Öğretmeni